Somadaki maden felaketinin ardından gözler Soma AŞnin sahibi Alp Gürkan ile hükümet arasında bulunan karmaşık ilişkilere çevrildi. Şirket, son dokuz yılda devletten toplamda 70 milyar dolarlık maden sahalarını ihalesiz bir şekilde alırken geçen yıl sadece 758 bin TL vergi ödedi.
- Somada 301 maden işçisinin hayatına mal olan felaketin 6. gününde olaya ilişkin başlatılan ilk soruşturma kapsamında aralarında Soma Holding Yönetim Kurulu Başkanı Alp Gürkanın oğlu Can Gürkanın da olduğu 25 zanlı mahkemeye sevk edildi. Şüphelilerden 5i tutuklandı. Soruşturma kapsamında en çok merak edilen konuyu ise maden şirketi Soma Holdingin sahibi Alp Gürkan ve hükümet arasındaki karmaşık ilişkiler oluşturuyor. Felaketin ilk günü Başbakan Recep Tayyip Erdoğanın Soma ziyaretinde karşılama heyetinde hazır bulunan şirket sahibi Alp Gürkanın son 10 yıla yansıyan grift ilişkileri kaza üzerindeki şüpheleri, devlet kurumlarının sorumluluklarının görmezden gelineceği endişelerini artırdı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız daha önce ziyaret etmiş olduğu söz konusu madendeki teknolojiyi övmüş, üretimin bu şekilde artırılacağını belirtmişti.
Yaşanan facianın ardından hedef tahtasına şirket ve sahibi Gürkanın tek başına oturtulması operasyonu bir hükümeti aklama girişimi olarak yorumlandı. Ancak maden işletmesinin özelleştirilmeyle birlikte de sorumlu olarak gösterilmesinden sonra şirketin aslında devletin taşeronluğunu yapan bir maden işletmesi olduğu ortaya çıktı. Maden ocağı şirketinin sahibi Alp Gürkan 2003 yılında AKP tarafından yasalaştırılan hizmet alımı yöntemiyle bu madenin işletmesini aldı. Bu yöntem dolayısıyla maden ocağı ruhsatının kamuda kaldığı ve bundan dolayı da yaşanan facianın devleti ve hükümeti de doğrudan sorumlu kıldığı belirtiliyor. Şirketin son dokuz yılda devletten toplamda 70 milyar dolarlık maden sahalarını ihalesiz bir şekilde almış olması da konuşulan hususlar arasında. Soma Grubunun patronu Alp Gürkan, çok değil yüzde 10-12 kâr marjıyla çalıştırdığını söylediği madenlerinde son 9 yıldır altın devrini yaşadığı ortaya çıktı. Gürkan, Türkiye Kömür işletmelerinden 9 yılda ihalesiz devirlerle yaklaşık 70 milyar lira bedelli maden sahası aldığı ileri sürüldü. Buna karşın Soma Holdingin vergi karnesi ise oldukça zayıf çıktı. Gürkanın patronu olduğu holding geçen yıl sadece 758 bin TL vergi ödemiş. 2012 yılında 300 milyon liralık ciro yapan, son sekiz yılda 70 milyar liralık kamudan iş alan Soma Holding, 2013 yılı için 758 bin liralık Kurumlar Vergisi beyanında bulundu. Holding, KDV konusunda ise alacaklı çıktı. Yani, yaklaşık 6 bin çalışanı bulunan holdingin ödediği vergi, şirketin Maslakta inşa ettiği Spine Tower isimli gökdelen tarzı binada sattığı bir dairenin yarı parası bile etmiyor. Soma Holding halen 6sı maden, 1i inşaat olmak üzere 7 şirketi bünyesinde barındırıyor. Holding, Ciner Grubunun ardından Türkiyenin en büyük ikinci büyük maden üreticisi.
Soruşturma kapsamında şüphelere yol açan hükümet ve maden işletmesi arasındaki ilişkiler ağına ilişkin iddialar arasında şirketin son dokuz yılda devletten toplamda 70 milyar dolarlık maden sahalarını ihalesiz bir şekilde almış olması, madeninin idari işler müdürünün AKP Belediye Meclis üyesi olması ve işçilerden iktidar partisi için oy istenmesinin yanı sıra şirketin TÜRGEVe bağış yapıp yapmadığı bulunuyor.
Madenin asıl sahibi devlet, Soma taşeron
Somada 301 işçinin ölümüne neden olan maden ocağının ruhsat sahibi, halen Türkiye Kömür işletmeleri (TKi). Bugüne kadar madenin sahibi olarak görünen Soma Holdingin sahibi Alp Gürkan, madeni özelleştirmeden aldı ve sadece TKinin taşeronu olarak ocağı işletmeye başladı. Maden ve arazisinde şirketin hiçbir mülkiyet ve sahiplik hakkı yok. Gürkana maden ocağını satın alma veya kiralama zorunluluğu olmadan devretme olanağı ise 2003te AKP tarafından yasalaştırılan hizmet alımı yöntemi sayesinde gerçekleştirildi.
AKP meclisi üyesi şirketin üst düzey yöneticisi
Soma Kömür işletmeleri AŞnin yöneticisi bir ismin eşinin AKP Soma Belediye Meclis üyesi olması da çok tartışmalı bir husus. Şirketin Genel Müdürü Ramazan Doğrunun eşi Melike Doğru ile ilgili iddia bununla sınırlı değil. Melike Doğru, aynı zamanda idari işler müdürü. Doğrunun yönlendirmeleriyle şirkette çalışan işçilere çalışanlardan AK Partiye oy vermeleri istenirken, AK Parti kazanırsa Türkiye Kömür işletmelerinden yeni saha ruhsatları alınacağı söylenmiş.
AK Partiye oy verirsek ruhsat alırız
Soma Kömür işletmelerinin iktidarla olan ilişkisinde çarpıcı bir başka nokta da AK Partiye oy vermeleri istenirken işçilere söylenen bir söz. Madenden sağ çıkan işçilerden Arif Dudunun anlatımına göre işçilere, AK Parti kazanırsa bize yeni maden sahası verecekler. Oyunuzu AK Partiye verin deniyor. Şirketin yeni saha alması, işçiler açısından, işlerine devam etmeleri anlamına geldiği için önemli.
TÜRGEVe bağış iddiası Mecliste
Yolsuzluk ve rüşvet soruşturmalarında sürekli dile getirilen Başbakan Erdoğanın oğlu Bilal Erdoğanın başında bulunduğu TÜRGEV, Soma faciasında sorumlu şirket ile de anılmaya başladı. iddiaya göre ihale karşılığı TÜRGEVe bağış yapan işadamları arasında Soma Grubunun da bulunduğu dile getirildi. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu, konu ile alakalı Meclise verdiği soru önergesinde, Soma Kömür işletmeleri AŞ unvanlı şirketin bağlı olduğu Soma Holdingin sahibi Alp Gürkanın 2013 yılında TÜRGEV adlı vakfa bağış yaptığı iddiası doğru mudur? diyerek konuyu kamuoyuna duyurdu
