safranbolu evleri, kentsel konumlarıyla, işlevselliği ve estetiği bir çizgide birleştiren mükemmel mimarileri ile geleneksel türk evleri içinde özel bir yer tutmaktadır. ilçe merkezinde son üç yüz yıl içinde yapılmış iki bin kadar geleneksel türk evi bulunmaktadır. bu evlerden sekiz yüz kadarı yasal koruma altındadır.
safranbolu da yerleşimin mükemmelliği kadar tek tek evler de mükemmeldir. çelik gülersoy un dile getirdiği gibi, safranbolu da derme çatma kulübe tarzında evler yoktur. eski evlerin çoğu, büyük bir kültür birikiminin, maddi zenginliğin ve ustalığın ürünü olan genelde üç katlı, konak tarzı yapılardır.
evdeki odaların her biri bağımsız bir yaşama birimidir. oturma, yeme-içme, temizlenme ve yatma aynı mekandadır. bu doğrultuda odaların çoğunda, ahşap dolapların içinde, günümüz duş kabinleri ile benzeşen ve yunmalık denen bölümler bulunmaktadır. isınma, mekanın ısıtılması prensibiyle değil, şömine ve mangal aracılığı ile kişinin ısıtılması prensibiyle sağlanmaktadır. bir yandan ısının diğer yandan mahremiyetin korunması amacıyla her oda kapısında doğrudan girişi önleyen paravana yer almaktadır.
safranbolu evlerinde önemli bir özellik, pencerelerin dar, uzunca ve fazla sayıda oluşlarıdır. kimi evlerde bir odanın her bir cephesinde dört pencere bulunabilmektedir. pencerelerde ahşap kanadın dışında ayrıca eve büyük bir estetik kazandıran muşabak denen ahşap kafesler vardır.
helaların ev içinde yapılması uygulamasının yaygın olmadığı bir dönemde safranbolu da helalar evin içinde, diğer iç bölümlerin olumsuz etkilenmeyeceği havalandırmaya uygun bölümlerde ve dışarıdan etkilenmeyecek kör cephelerde inşa edilmiştir. sağlık gereklerine uygunluk bakımından fosseptik çukurları ve algun denen kanalizasyon sistemi kullanılmış, diğer atık suların buna karıştırılmamasına özen gösterilmiştir.
safranbolu da evlerin saçaklarına uğur getirmesi için geyik boynuzu asılmakta, birçok evde kuş yuvaları bulunmaktadır.
şehre oldukça uzak mesafeden ve kemerler üzerinden geçirilerek içme suyu getirilmiş, şehirde dönemine göre çok ileri bir içme suyu dağıtım şebekesi oluşturulmuştur.
