3 boyutlu uzay ile 1 zaman boyutunuñ bütün olarak ele alındığı geometri, nam-ı diğer minkovski goemetrisi.
Bu geometrinin noktalarına "olay" dénir. Her olay bir noktayla ifâde edilir ve iki olay arasındaki "uzaklık", gözlemcilerden bağımsız bir kavram oluverir. Nitekim, süreler veya uzunluklar, tersine, gözlemciden gözlemciye değişmektedir. Zaten bu geometriniñ uyduğu fiziğiñ adı bu yüzden göreliliktir.
bu geometride hız da dört boyutludur ve hızıñ dördüncü bileşeni ışıkhızıdır. aynı şekilde momentum da dört boyutludur ve dördüncü bileşeni enerjidir. Bu yüzden buna enerji-momentum dénmesi adettendir. Böylelikle, "momentumun korunumu" dénilen olay bu geometride otomatik olarak enerjiniñ de korunumunu kapsar.
Geometride olaylar arası uzaklık gibi, iki olayıñ enerji-momentumları arasındaki fark da kütleye denk gelir ve gözlemciden gözlemciye değişmez. buna da değişmez kütle dénir. değişmez kütle, parçacık fiziğinde çok önemli bir rol oynar.
bu geometride dönme hareketi biraz sezgilerimiziñ dışına çıkmamızı gerektirir. 3 boyutta dönmekten farklı olarak, burada zaman ekseninde de bir dönme gerçekleşir. fiziksel olarak uzayzaman dönmesi, gözlemci değiştirmeye denk gelir. O gözlemciniñ bakış açısından diğerine geçtiğiñizde uzayzamanda dönme hareketi yapmış oluyorsuñuz. 3 boyutta döndüğüñüzde bir açıdan söz édiliyorken uzayzaman dönmesinde ise tezlilik* söz konusudur. tezlilik de bir açıdır ancak hiperboliktir, trigonometrik değildir. yani sinüs kosinüs vs. yerine hiperbolik sinüs veya hiperbolik kosinüs vs. geçerlidir. neyse... sonuçta uzayzamanda dönme olduğunda başka hızda giden bir gözlemciye geçiş olmuş démektir.
bu soyut anlatım sizi aldatmasın, evrenimiz bu geometriye sahiptir!
