Periyodik cetvelin IA grubunda bulunan lityum, sodyum, potasyum, rubidyum, sezyum ve fransiyum elementleri alkali metaller olarak bilinir.
IA grubunda yer alan hidrojen bir alkali metal değildir. Hidrojen bir ametal olup bazı özellikleri ile alkali metallere, bazı özellikleri ile de halojenlere benzer. Ancak elektron dizilişinin alkali metallere benzemesi nedeniyle IA grubu içinde gösterilir.
Alkali metallerin bazı özellikleri şunlardır:
- Yoğunlukları düşüktür. Bu nedenle IA ve IIA grubu elementlerine hafif metaller de denir.
- Çoğu bıçakla kesilebilecek kadar yumuşaktır.
- Metaldirler (Hidrojen hariç). Metallerin tüm özelliklerini gösterirler. Yani, ısı ve elektriği iyi iletir, tel ve levha haline getirilebilirler.
- Elektron dizilişleri s1 ile biten bu elementler, kendilerine en yakın soy gazdan bir fazla elektrona sahiptir. Bileşik oluştururken bu bir elektronlarını kolaylıkla vererek +1 yüklü iyon haline geçerler.
- Aktif metallerdir. Bu yüzden doğada bileşikleri halinde bulunurlar. Aktiflikleri (elektron verme eğilimleri) grup içinde yukarıdan aşağıya doğru artar. Su ve hava ile kolaylıkla tepkimeye girerler.
- Halojenleri tuzları oluşturur.
- Bunzen beki alevini karakteristik renklere boyarlar. Alevde; lityum kırmızı, sodyum parlak sarı, potasyum menekşe, rubidyum kırmızı, sezyum mavi renk oluşturur. Alev rengi, her alkali metal için karakteristiktir.
