hazar gölü kıyısında tarihi bir türk şehri. fakat ruslar tarafından etnik yapısı büyük ölçüde bozulmuştur. karabağ ve güney azerbaycan ile birlikte azerbaycan'ın kanayan yarasıdır derbent. kumanlardan, hazarlardan beri türk yurdu olmuş son olarak azerbaycan türklerinin kuzeydeki güvenli noktası olmuştur. rus istilası öncesi müslüman azerbaycan türkleri ve musevi dağ yahudileri dışında yerlisi olmayan bir şehirdi. fakat rus devleti önce azerbaycan nüfusunu azaltmış sonra da kafkas kavimlerini bölgeye yerleştirerek derbent'i azerbaycan'dan koparmıştır. yıl yıl incelersek:
1886 yılı (etnik temizlik başlamadan çok önce):
azerbaycanlılar: 10.163 (%66,58)
ruslar: 1.561 (%10,23)
yahudiler: 2.586 (%16,82) //büyük çoğunluğu türk kökenli yahudiler
1887 yılı (etnik temizlik başlamadan önceki son sayım):
görüldüğü üzere %85'ten fazla türk yaşayan şehirler defalarca asimilasyona uğrayabiliyor. hemde devlet eliyle yerleşen rusların bölgeden kaçmasına rağmen.