sosyalizmin alt sınıfların uyuşturucusu olduğu da bir gerçektir. ne var ki artık sosyalizmi umursayan alt sınıf kalmamış gibidir...
sosyalizm -umursayan geniş kitleler olduğunda- alt sınıfların uyuşturucusuydu. zira mümkün olmayacak vaatlerle dünya sahnesine çıktı. marks ve engels dünya tarihini, batı tarihini esas alarak okudular ve ilkel komünal toplum, köleci toplum, feodal toplum, kapitalist toplum ve gelişmiş komünal toplum aşamalarını tanımladılar. marks'a ve engels'e göre önceki aşamalar sonraki aşamaları ve haliyle gelişmiş komünal toplumu kaçınılmaz kılıyordu.
bu varsayım en az iki noktadan sakattı:
1- kaçınılmaz tarihsel gelişim diye bir şey yoktur. avustralya keşfedilmeseydi aborjin yerlileri aradan ne kadar zaman geçerse geçsin oldukları gibi kalacaklardı..
2- daha da önemlisi, ileri sürülen gelişme aşamalarında gözden kaçırılan bir husus vardır: o da her zaman yönetenlerin ve yönetilenlerin olmasıydı. adını ister köleci toplum, ister feodal toplum, ister kapitalist toplum koyalım, hepsinde yönetenler ve yönetilenler vardı. nitekim sscb'de de aynısı oldu!.. e haliyle vaat edilen dünya cenneti kurulamadı, sonunda halk bezdi... dinin daha uzun süre ayakta kalmasının sebebi cenneti öte tarafta vaat etmesidir...
