insanın ait olmadığı bir yere ait olma çabası çoğunlukla fanatizmi doğurur.
fanatizm olgusu soytarılık ile akraba sayılabilir. ikisininde ortaya çıktığı nokta aynıdır. fanatik insanlar da soytarılar gibi kendini bir topluma , güce beğendirme ,kanıtlama davranışı vardır. bunu yaparken bazen kendini gülünç duruma düşürür ama çoğunlukla etrafındaki insanları rahatsız eder. fanatikler ve soytarılar ikisi de elde etmek istedikleri ilgi, güç ,sempati yada ayrıcalık için şiddete başvururlar.
anadoluda bilinen bir söz fanatizm'in kaynağını ve oluşumunu güzel anlatır.
'' şaraptan(yada üzüm suyu) bozma sirke keskin olur.''
insan psikolojisinde üzüm suyunu sirkeye dönüştüren, fermantasyona benzer işlemler önce düşünce ve hakikatı bozar , bozulan hakikat karakter ve eylemlerin aşırı şekilde ölçüsüz olmasıyla sonuçlanır.
insanın çocukluktan başlayan gelişim sürecinde karakteri ile oynayan aile ve çevre faktörleri fanatik ve soytarılığa yatkın bir kişilik oluşturur. fanatik insanlarda hakikat algısı bozuktur.kendilerini rahatlatan bir hayal dünyasını gerçek olarak kabul eder ,bunu kanıtlamak için sürekli tezler ve hayali düşmanlar üretir.
bu süreç devşirme insanlarda çok rahat görülür. başka bir dinden ayrılıp müslümanlığa girmiş bir insanın dini uygulamalar da çok keskin bir tutum içinde olması bir örnektir.
osmanlı devletinde saray ve orduda devşirmelerin sıkça görülmesi , osmanlının bu şekil bir devşirme psikolojisinden yararlanma amacıyla açıklanabilir.
kısacası bir ideoloji, inanç yada milli bir konuyu ölçüsüz ,göze batar şekilde savunan kimselerin yüksek ihtimalle geçmişin de bir kimlik problemi , devşirilme durumu vardır.
