tipik islam organizasyonları (soykırım, köleleştirme, yıkım-yağma) türklerin de başına gelse de bu şekilde müslüman olmuş kısım çok çok azınlık kalır ki türkler bu mücadelede hep ezilen olmamıştır. hatta ve hatta hazarlar kafalarına
öyle bir vermiştir ki bunların, bugün rusya hıristiyan kimliğini en çok buna borçlu bile diyebiliriz.
denilebilir ki türklerin islama geçmeleri tamamen ideolojiktir. bir tarafta hıristiyanlar bir tarafta müslümanlar, taraf olmayan bertaraf olur misali türkler de kademe kademe islamı tercih etmişlerdir. islam diye bir şey bulduk süper, deyip topluca islama geçme diye bir olay yok. örneğin; son yıllarda islam mücahidi olarak pek bir sevilen büyük türk başbuğu alpaslan'ın dedesi selçuk büyük ihtimal bir musevi veya hıristiyan türk'üdür. yine anadolu selçuklu zamanında şaman geleneklerini büyük ölçüde sürdüren pek çok oğuz kabilesi mevcuttu. yani 12. hatta 13. yüzyıla gelindiğinde anadolu'da dahi müslüamn olmayan türk vardı. bunlar da zamanla islama geçmiş kimi geleneklerini bırakırlarken kimi geleneklerini islamla birleştirmişlerdir. pagan türklerden bize miras kalan yüzlerce gelenek örnek olarak verilebilir bu duruma.
zaten biraz düşününce 'zorla müslüman yapıldılar' söylemi fazlası ile iddialı gözükmektedir. başta cumhuriyet forsundakiler olmak üzere tarihteki hemen hemen tüm türk devletleri çağının ve o zamanki bilinen dünyanın en dominant ülkeleri olmuştur. öyle zorla dine geçirmek falan küçük gruplar üzerinde etkili olabilir ama genele pek sökmez.
