mehmet rauf'un ün yaptığı psikolojik eser. servet-i fünun döneminde yazılmıştır.
suatın bayan süreyyanın erkek olmasının sebebi kişilerin aldığı sorumlulukların normale göre uyarlanmasıdır. bir kadının daha narin olması gerekirken kitapta suat her şeye göğüs geren ve eşi süreyyayı incitmekten kaçınan onun mutluluğu için fedakarlık yapan biridir. süreyya ise karamsar denilebilicek biridir ve suatın ruh değişimlerini pek fark etmez, dırdırcı demek daha doğru olabilir.
mehmet rauf'un bu kitabı yazmasının sebebi halit ziya'ya duyduğu hayranlık olduğu sanılsa da bu yanlış bir olgudur.
kitaptaki süreyya mehmet rauf'u, suat mehmet rauf'un eşini ve necip ise tevfik fikret'i temsil etmektedir. böyle bir söylenti vardır en azından edebiyat dünyasında.
servet-i fünun zamanı insanların düşünce tarzı da ele alındığında kitap hakkında yapılan mehmet rauf betimlemeleriyle neredeyse aldatmayı bile çekici gösteriyor şeklinde bir yorum yersizdir. suat zaten içinde bulunduğu durumdan ötürü vicdan azabı çekmekte ve huzursuz olmaktadır. ahlak kuralları daha katı olan servet-i fünun döneminin yazarı mehmet rauf suat ile necibi birbirlerine karşı besledikleri ve olmaması gereken ahlaksız diye nitelendirdiği his yüzünden cezalandırmıştır.
servet-i fünun romanında iyilerin ödüllendirilmesi kötülerin cezalandırılması da sıkça görülür.
