hitler, stalingrad savaşını üç koldan yönetmek istiyordu. kuzeyde ideolojik hedef olarak modern zamanların saintt petersburg'u olarak da bilinen leningrad seçilmişti. orta cenahtan politik hedef olarak moskova, üçüncü hedefte ise hammadde stoğu bulmak maksadıyla gündeme alınan kiev vardı.
kurmayları hitler'e savaşın tek koldan idare edilmesini ısrarla söyledikleri halde, kendisine karşı gelinmesinden hoşlanmayan führer, "siz savaş ekonomisinden ne anlarsınız?" diyerek karşı çıkıyordu. hitler'e göre moskova bir sembolden ibaretti ve en son ilgilenilmesi gereken noktaydı. öncelikle, ukrayna'dan alınacak buğdaya ihtiyaç vardı. bu nedenle, güç 3'e bölünmeliydi.
almanlar, sayısız askerlerine ilaveten, işgal ettikleri polonya, çekoslovakya, avusturya gibi ülkelerden kendilerine gönüllü olarak katılmış aşırı sağcı tümenleri de doğuya gönderdiler. zaten sovyet diktasından bıkmış pekçok ukraynalı köylü, almanların gelişini kutlamışlardır. zira almanlar onların gözünde, kurtarıcıydı. tabii, yağmurdan kaçarken doluya tutulduklarını anlamaları geç olmadı.
almanlar sayıca sovyetlerin gerisinde olsa da, 2 büyük arbede de, ilkinde 600 ikincisinde de 700 bin olmak üzere, toplamda 1 milyon 300 bin askeri esir alarak kampa yollamışlardı. bu noktadan sonra almanlar asker bazında sovyetlerin önüne geçtikleri gibi, tek engelleri kendi yarattıkları trafik olan alman tanklarının üstünlüğe göz çarpıyordu. o sıralarda sovyet askerleri ise, 4 ere 1 tüfek olmak üzere donatılmıştı.
nazi ordusu, varşova, prag gibi kentlere yürüyerek gitmesine karşın, rusya'ya araçlarla sevkedilmek zorundaydı haliyle. bu nedenle hitler, takip edecekleri güzergah üzerindeki bakımsız yolları asfaltla kaplatmıştı. artık naziler rahatça işgal yapabileceklerdi.
ancak gelecek aylarda alman ordusunun başına bela olan asıl zorluk ise, çamurdu. havada uçan karada kaçan alman zırhlıları, ne ettiyseler çamurdan kurtulamıyorlardı. stalin ise, savaşın kötü gittiği ilk dönemlerde bile almanlara göz dağı vermek için sovyetler birliği'nin kuruluşunu kutlayan etkinliklerle adeta gövde gösterisi yapıyordu. her gece moskova radyosundan ağır gürcü aksanıyla halka seslenerek, vatanseverlik propagandası güdüyordu. stalin'in güttüğü bir ikinci politika da, kavrulmuş toprak stratejisidir. sovyetler yitirdikleri topraklardan kaçarken, geride kalan her türlü evi, barkı yakıyorlardı. hitler ordusu ilerlediği halde, hammadde ve stok elde edemiyordu. zaten kuşatma başlamadan evel, kievdeki tüm fabrikalar, sökülerek ural dağı eteklerine kaydırılmıştı.
bunla beraber, rusların savaş öncesi vesüresince geliştirdiği bir başka taktik de, daha önce derileri çizme yapımında kullanılan köpeklerin savaşa sürülmesiydi. yine bir rus bilimadamı pavlov'un şartlı refleks deneyinden yolan çıkan ruslar, köpekleri yemek yemeleri karşılığında aç bırakarak, tank paleti altında arama yapmaya şartlandırıyorlardı. ayrıca köpeklerin üzerine patlayıcılar yerleştiriliyor, bir alman tankı görüldüğünde son anda serbest bırakılıyorlardı.
en çarpıcı nokta ise, kaçan düşmanı kovaladığını sanan hitler'in ordusundan yeni bazı askerlerin çıldırma noktasına geldiği ve intihar ettiği bilgisidir. mevzu bahis hadise, dönem alman tümen komutanlarından birisinin hatıratlarında yazılıdır. hitler elinde ne var ne yoksa doğuya yolladı ancak sonuç alamadı.
almanlar moskovanın 1 km yakınındaki metro istasyonuna kadar ilerleseler de, kışa hazırlıksız olmaları ve hammadde konusunda sıkıntı yaşamaları nedeniyle ilerleyişleri durdu. karşı hücuma yeltenen rus ordusu, almanları 200 km kadar geri itmeyi başardı. sonraki süreçte demerolize olan alman ordusunu bir de tifüs salgını yakalayınca, savaş başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
kuşatma, berlin'in müttefiklerce bombalanarak perişan edilişini takiben, hitler'in alman halkınca sorgulandığı ikinci detay olması bakımından önemlidir.
