yaşamak eyleminin gerçekleştirilmesi için ne dine ne de bilime ihtiyaç vardır. hayvanların yaşaması da bilimden mahrum olduklarından imkansızlaşırdı aksi halde. yine hayvanların dinleri de yoktur ve yaşayabiliyorlar gayet. din de bilim de hayatta kalma işinden sonra başlar. insanların profesyonel** dinlere-sistemli, kurallı ya da haramı ve helali olan- inanmaya başlamaları aşağı yukarı karınlarını doyurma yetilerini edinebildikleri zamanlara rastlar. keza bilim de o dönemlerde başlar diyebiliriz. toprağa bir şeyler ekmek, karşılığında bir şeyler alabilmek de bilimdir ne de olsa.
bilim de din de potansiyelin geliştirilmesi için varlar. temel ihtiyaçlardan sonra gelirler. bilimi daha iyi şartlar sağlamak, dini de mevcut şartlarla yetinmek için kullanırsın. ikisi birbirini dengeler. ister inançlı, ister inançsız olun. herhangi bir şeyi yanlış, yasak, ayıp buluyorsanız; bu dindir. ahlaki herhangi bir değeri bilim veya başka bir şey kazandırmadı, kazandıramaz da.
din bir icat yapmaz. bilim de sosyal bir sorunu çözmez.*** dinin bilimi engellediği söylenebilir; ancak temelde, dinin yasalarının bilimi direkt olarak etkilediği söylenemez. din adamlarının veya dinden nemalananların çıkarları gereği bilimi engellediği söylenebilir. islam rönesansı denilen döneme bakıldığında dinin engellemediği bilim adamlarını görürsünüz. aynı şekilde rönesansla birlikte dinin engelleyemediği avrupalı bilim adamlarını da..
