Derler ki; Çerkes halkını sürgününe taşıyan gemiler, arkalarında bu gemilerden atılmış olan cesetlerden izler bırakarak gelmişler. işte biz o gün yok olmaya başladık. işte bundan tam 150 yıl önce bugün, dünyanın en büyük soykırımlarından birisi olan; fakat pek kimsenin bilmediği, bilenlerin de sesini çıkartmadığı çerkes soykırımının temsili günüdür. sürgün ve akabindeki yıllarda, bu günde sürülen çerkesler uzun süre ev inşa etmediler, vatanlarına geri döneceklerini düşünerek. uzun yıllar sonunda ev yapmaya karar vermek ne büyük bir acıdır bilir misiniz?
"Dağlılar teslim olmuyor diye biz davamızdan vazgeçemezdik. Silahlarını alabilmek için yarısının kırılması gerekti. Kanlı savaşta bir çok kabile tümüyle yok oldu. Ayrıca, çoğu anneler bize vermemek için kendi çocuklarını öldürüyorlardı..." (Rus Tarihçi SULUJiYEN)
"Çerkesler, bizi sevmezler. Biz onları, özgür çayırlarından çıkardık. Avullarını yıktık. Bir çok kabile tümüyle yok edildi..." (Rus Tarihçi ZAHARYAN)
"Bu, gerçek ve acımasız bir savaştı. Yüzlerce Çerkes köyü ateşe verildi. Ekin ve bahçelerini imha için atlara çiğnettik, sonuçta bir harabeye dönüştü." (Rus Tarihçi Y. D. FELiSiN)
Bizim Kafkasya'da yaptıklarımız, ispanyolların Amerika topraklarında yürüttükleri savaşların olumsuzluklarının aynısıydı. Dilerim ki, Yüce Tanrı Rus tarihinde kan izlerini bırakmasın..." (Muhaliflerden N. N. RAYEVSKi)
"Rusya'nın Kafkasya'yı fethi, çağımızın barbarlık tarihinin en feci tablosunu oluşturur. Kafkas dağlılarının direnişini kırabilmek için 60 yıllık askeri terör ve kıyım gerekti..." (JAN KAROL)
"Çerkesler bizden nefret ediyor. Çünkü onları özgür yaylalarından attık, köylerini yaktık ve kabileleri toptan yok ettik. Onlar eskiden Hıristiyan'dı, yeniden incil ile tanıştırmak lazım..." (PUŞKiN)
"Deniz kenarında yedi yıl boyunca atılmış insan kemikleri vardı. Kargalar erkek sakallarından ve kadın saçlarından yuvalarını kurarlardı. Deniz yedi yıl boyunca karpuz gibi insan kafataslarını atıyordu. Benim orada gördüklerimi düşmanımın bile görmesini istemem"
Çerkes Sürgününe tanıklık eden yaşlı bir Çerkes-
''artık ne başımda kara kalpağım,
ne belimde gümüş kakmalı kamam var.
rüzgarlarla yarışan
atlarımı da öldürdüler
ama
gözlerim hala vadi yeşili,
saçlarım güneş boyalı
ve bedenimin onurla taşıdığı
mızıka kokulu
bir dağlı yüreğim var.''
Kaf Dağı'nın güneş saçlı, deniz yürekli atlılarıyız biz, mutluluk dağıtırız insanlara, gözümüzde yaşta olsa. Unutmayız tek bir tarihi, unutturmayız.
