iran asırlarca Türkler tarafından yönetilmişti Ancak iran'ın Türk geçmişini ve bugün iran'ın üçte birinin Türk olduğunu pek bilmeyiz.
iRAN'DA TÜRK HAKiMiYETi
10. yüzyılın başlarında Gazneliler'in iran'da hakimiyet kurmasından 20. yüzyılın başlarına kadar bazı dönemler haricinde bu ülkede hakim olan unsur Türkler'di. iran'da Türk hakimiyeti ilk olarak Gazneliler'le başladı. 1040'taki Dandanakan Muharebesi'nden sonra Büyük Selçuklular kısa sürede iran'ın büyük bir bölümünü ele geçirdiler. Büyük Selçuklular'dan sonra iran'da Türk atabeylikleri ve yine bir Türk devleti olan Harizmşahlar hüküm sürdüler. 13. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren ise iran'da Moğol hakimiyeti başladı. ilhanlı Devleti'nin 14. yüzyılın ortalarında sona ermesinden sonra Celayirli Devleti kuruldu.
Timur, 14. yüzyılın sonlarında iran'ı da ele geçirdi. Timurlu hakimiyeti 15. yüzyılın ortalarında Güneydoğu Anadolu'da yaşayan Karakoyunlu Türkleri tarafından sona erdirildi. Karakoyunlular'ın iran'daki hakimiyetlerine de 1467'de Diyarbakır bölgesinde yaşayan Akkoyunlu Türkmenleri son verdi. Akkoyunlu Devleti de yine Anadolu'dan giden Türkmen aşiretleri tarafından sona erdirildi. 1501'de iran'da Safevi Devleti kuruldu.
ANADOLU TÜRKLERi iRAN'DA
Şah ismail liderliğinde 1501'de kurulan Safevi Devleti'nin kurucuları Antalya, Maraş, Amasya, Sivas ve Tokat gibi Anadolu'nun çeşitli bölgelerinden, Erdebil şeyhlerinin davetine uyarak iran'a giden Anadolu Türkleri'ydi. Türkmenler, Safevi Devleti'nin kurulmasıyla siyasi ve askeri açıdan iran'ın kaderini belirleyen aktörler hâline geldiler.
Safevi Devleti, 1736'da sona erdi ve iran'da başka bir Türk boyunun, Avşarlar'ın hakimiyeti başladı. Nadir Şah'ın ölümünden sonra Avşarlar'ın yerini, Lur asıllı Zend hanedanı aldı. Kaçar Türkleri'nin reisi Ağa Muhammed Han, 1779'da Zend hanedanını içine düştüğü karışıklıktan yararlanarak iran'da Kaçar hakimiyeti dönemini başlattı. Tahran'ı başkent yapıp, iran'da düzeni sağladı.
iran, 19. yüzyıldan itibaren ingiltere, Rusya ve Fransa'nın çekişme alanı hâline geldi. Kaçar hanedanı yabancı devletlere karşı mücadelelerinde başarılı olamadı.
1921'de Kazak birlikleri komutanı Rıza Han, Seyyid Ziyaeddin Tabatabaee ile birlikte ingilizler'den aldığı silah ve mühimmat desteğiyle darbe yaptı. Rıza Han ordu komutanı, Seyyid Ziyaeddin Tabatabaee de başbakan oldu. Rıza Han birkaç ay sonra Ziyaeddin Tabatabaee'yi tasfiye ederek başbakan oldu. 1923'te Ahmed Şah'ın ülkeden kaçmasıyla birlikte yönetim tamamen eline geçti. Rıza Şah Pehlevî olarak Aralık 1925'te kendini şah ilân etti. Böylece iran'da Türk dönemi sona ermiş iran asıllı Pehlevî hanedanı dönemi başlamıştı.
iRAN'IN TÜRK YÜZÜ
72 milyonluk iran'da yaklaşık 25 milyon Türk yaşıyor. Birkaç milyon da iranlılaşmış Türk var. Ülkede iranlılar'ın oranı ise yüzde 50 civarında. Ancak kuvvetli mezhep bağları milli kimliği bastırdığı için iran'da şimdiye kadar fazla sıkıntı yaşanmadı. iran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hameney Türk. işin ilginç yanı son seçimlerde ön plana çıkan Mir Hüseyin Musevî de Türk ve Hamaney ile uzaktan da akraba.
Son 10-15 yılda iranlı Türkler arasında Türk kimliği ön plana çıkmaya başladı. Kurt sembolleri Türkler arasında çok moda oldu. Türkler her şey iranlılar'ın elinde, biz ikinci sınıfız diye düşünüyorlar. Bu da iranlı kimliğini zayıflatıyor.
iran'ın zayıf tarafı bu kadar çok etnik grubu barındırması. Fakat iran'ı en büyük düşman gibi gösteren ABD'nin iran'ı bölmek için Türkler'e yönelik kuvvetli bir siyaset izlememesi çok ilginç. iran bölündüğü takdirde bölgede Türkler'in kuvvetli bir duruma geleceğinden mi korkuyorlar acaba?
