istanbul Ansiklopedisi biçiminde diline, madde başlıklarından görsel malzemesine, yazar kadrosundan teknik elemanlarına, üslubundan yazım ilkelerine, kaynaklarından imzalarına kadar titiz bir seçimin ve çalışmanın ürünüdür. Gerek biçim, gerekse içerik olarak ana ilkeleri uzmanların katıldığı geniş tartışmaların ışığında saptanmıştır.
Ansiklopedi esasta alfabetik olmakla birlikte geniş tematik maddelere de alfabetik sıra içinde yer vermekte; böylece, okurun herhangi bir konudaki özel bir madde yanında, dilediğinde o konunun toplayıcı maddesine ulaşabilmesi de sağlanmaktadır. Örneğin, istanbul'daki tek tek saraylar alfabetik sırayla tekil maddeler olarak işlenirken, "S" harfinde genel ve ayrıntılı bir "Saraylar" maddesi de yer almaktadır. Böyle bir yaklaşım bir yandan ansiklopediyi istanbul'la ilgili bir kitap dizisi olmaktan kurtarırken, öte yandan tek tek madde girişleri arasındaki bütünselliğin kurulmasını da sağlayarak bilgi alanını genişletmektedir.
istanbul Ansiklopedisi, kentin binlerce yıllık tarihinde, bilimin son bulgularının ve verilerinin izin verdiği kadar geriye gidebilmeyi amaçlamaktadır. Bizans ve Osmanlı dönemlerinin, bu dönemlere ilişkin konu ve maddelerin ağırlığı, kentin uzun ve özel tarihinin doğal sonucudur. Gelişerek, değişerek, büyüyerek yaşayan bir kent olan istanbul, sadece tarihle sınırlanamayacağına, onun bugünü ve yarını da dünü kadar önemli olduğuna göre, kent, ansiklopedide günümüzdeki yaşamı, kurumları, değişimi ile de yer almakta, ansikpedinin zamandaki sınırı geriye doğru 2 bin yıl öncesinden bugüne, efsaneler istanbulundan 1990'ların güncel istanbul'una uzanmaktadır.
istanbul Ansiklopedisi'nin mekansal sınırları ise istanbul metropoliten alanıdır. Mekansal büyüme ve genişlemesi bu kadar hızlı olan ve sadece yakın çevresini değil Türkiye'yi etkileyen bir kenti yansıtabilmek, onu metropoliten alanı içinde kavramakla mümkündür. Ansiklopedinin gerek madde seçiminde gerekse yazımında bu ilke gözetilmiştir.
Zamanda ve mekanda bu kadar geniş bir alanın kapsanması seçme ve sınırlama ihtiyacını da birlikte getirmiştir. Kentle ilgili bütün konuların, kaynakların ve ipuçlarının kapsanması; eserin genel bir kültür, sanat, tarih ansiklopedisi değil de özel bir ansiklopedi olması ilkesi bir kez saptandıktan sonra, konu ve madde seçimlerinin objektifliği büyük önem kazanmıştır. Nelerin ve kimlerni istanbul'u doğrudan ilgilendirdiği, örneğin bir şairin dizelerinde, bir ressamın tablolarında istanbul esinleri olmasa bile, bu kentte doğduğu için ansiklopediye girap girmeyeceği tartışılıp "istanbul"u yansıtma^koşulu öne alınmıştır. Maddi kültür ürünleri için daha kolay olan bu seçme, kişiler söz konusu olunca bir hayli güçleşmiş; bu güçlük, istanbul'u yansıtma, istanbul'u anlatma, istanbul üzerinde doğrudan etkili olma, istanbul'da kalıcı izler bırakma gibi ölçütlere bağlanarak aşılmaya çalışılmıştır.
Maddelerin seçimi sırasında bir başka güçlük, bugüne kadar önemsenmemiş, ele alınmamış, yazılmamış ama istanbul'u istanbul yapan kimi geleneklerin, tiplerin, olayların, artık kaybolmuş çevre ve mekanların kaynak taramalarıyla saptanıp konu alanı dengeleri bozulmadan ansiklopediye katılması olmuştur.
istanbul Ansiklopedisi'nin kent tarihinin ve yaşamınını bütün alanlarını kapsayabilme amacı, sayıları iki yüzü aşan araştırmacı, sanatçı ve yazarla gerçekleştirilirken farklı alanlardan bağlanmaya çalışılmıştır. Anlaşılır bir dil kullanılması; nesnellikten ayrılınmaması; geniş kapsamlı konuların istanbul'la ilgili yanlarıyla sınırlandırılması; biyografi, kurum ve oalyların genelden özele indirilerek yazılması; konuşma dilinden mutfak geleneğine kadar kültürel benliğimizin en gelişmiş vle zengin ortamı olan istanbul'a özgü boyutların abartılara kaçmadan vurgulanması; Akdeniz uygarlıklarının bu eski merkezinde tarih boyunca etkin olmuş çeşitli dinlere, kültürlere, yönetimlere ve toplumlara da aynı değer ölçüleriyle bakılması istenmiştir. Bu ilkeler çerçevesinde kalınsa da, iki yüzü aşkın imzanın varlığı bir üslup ve dil çeşitliliğini ve renkliliğini beraberinde getirmiş; ilke olarak, imzalı yazılarda genel redaksiyon dışında, üslup ve dil özelliklerine dokunulmamıştır.
istanbul Ansiklopedisi, aile yaşamından alışveriş merkezlerine, arsa spekülasyonundan bahçe sinamalarına, bankacılık sektöründen eğlence hayatına, ekonomiden enerjiye, fabrikalardan gelir dağılımına, gökdelenlerden imar planlarına, gecekondulara, işçi ve işveren örgütlerinden seyyar satıcılara, semtlerden sokaklara, yeşil alanlara değin, güncel istanbul'un ve gündelik yaşamın hemen her yönüne dönük maddeleri de içermektedir. Bunun yanında, kentin zengin folklorunu da yansıtan, örneğin arzuhalciler, bekçi-davulcu manileri, eski kahvehaneler, çırağan eğlenceleri, çocuk oyunları, dilenciler, giyim kuşam, düğün, hamam gelenekleri, kediler, köpekler, mahyacılık, ramazan adetleri, ayazmalar ve yatırlar gibi konular da yüzlerce maddeye dağılmış bulunmaktadır. Bütün bu konuları içeren, yarım ansiklopedi sütunundan on ansiklopedi sayfasına kadar çeşitli uzunluklardaki ansiklopedi maddelerinin ana konulara ve alanlara dengeli bir dağılımı gözetilmiştir. Fizik mekanlar, doğal yapı, coğrafya, ilçe, semt, cadde ve sokaklarla, camilerden çeşmelere, yalılardan hisarlara, saraylardan köşklere kadar uzanan yapılar, toplam madde sayısının yaklaşık yüzde 45'ini meydana getirmekte; kültür alanı, yani tarih, din, edebiyat, güzel sanatlar, müzik, basın-yayın, eğitim, folklor, müzeler vb ile ilgili maddelerin toplama oranı yüzde 30'u bulmakta, geri kalan maddeler de toplumsal yapıya ilişkin konular, yaşam ve biyografilerden oluşmaktadır. Tarih ve yapı maddelerinin gerek sayı, gerekse uzunluk olarak ağırlığı dengesiz bir dağılımın değil, kentin binlerce yıllık tarihinin ve zengin kültür ürünlerinin doğal ve kaçınılmaz sonucudur. Ansiklopedide yer alan madde ve konular, zengin görsel malzeme, titizlikle seçilmiş gravür, fotoğraf ve haritalarla desteklenmiştir. Ansiklopedinin hacminin dörtte birine varan görsel malzeme ile maddelerin içeriğinin ortak mesajlar vermesi, dünden bugüne olan değişiklikleri somutlaştırması, uzun tanımlar yerine resimlerle, çizimlerle göstermesi için madde yazarları, editörler ve Yayın Kurulu üyeleriyle görsel koordinatörümüz ortak çalışmalar yapmışlardır.
Bütün titiz çalışmalara rağmen eksiklikleri olduğunu bildiğimiz bu eser, okullarımıza, kütüphanelerimize, işyerlerimize, evlerimize dünden bugüne bir "istanbul" kazandırarak kentle birlikte binlerce yıllık bir tarihi ve o tarihi yaratan çeşitli kültürleri, toplumları, insanları tanıma ihtiyacına doyurucu bir cevap verebilirse, amacına ulaşmış olacaktır. Dünden Bugüne istanbul Ansiklopedisi'nin gelecekte hazırlanacak daha geniş kapsamlı ve yetkin istanbul ansiklopedilerine bir temel, bir kılavuz olması en büyük dileğimizdir.
