Teorinin hipotez, olgu ve yasa ile ilişkisi
Ana maddeler: Hipotez, Olgu, ve Kanun
(bilim)
Bilimsel teori kavramı açıklanırken sıklıkla
hipotez kavramı ile karşılaştırılır. Hipotez,
bilimin ilgi alanındaki bir konunun
anlaşılması için -başlangıç olarak- sınırlı
sayıdaki kanıta, geçmiş bilgilere veya
gözlemlere[3] dayanarak ileri sürülen, test
edilebilir bir tahmin veya açıklamadır.[4] Bir
hipotez deneyler veya daha fazla gözlem
yaparak desteklenebilir veya çürütülebilir.[3]
Örneğin bir psikolog, öğrencilerin çalışma
disiplini ve anksiyete düzeyi arasındaki
ilişkiye dair bir çalışma yapmadan önce
"düzenli çalışan öğrencilerin anksiyeteden
daha az muzdarip olurlar," şeklinde bir
hipotez ortaya atabilir.[5] Çalışma sonuçları
bu hipotezi destekleyebilir veya çürütebilir.
Benzer bir şekilde, deterjanların etkinliği ile
ilgili bir deneyden önce "deterjanların
temizleme gücü arasında fark yoktur"
hipotezi ortaya atılabilir. Eğer deneyler
esnasında belirli bir leke sadece bazı
deterjanlar tarafından temizlenebiliyorsa bu
hipotez çürütülmüş olur.[3]
Teori doğal Dünya ile ilgili belirli bir alanda
sağlam temellere oturtulmuş[5] prensipler ve
açıklamalar bütünüdür. Teori bünyesinde
farklı konularda defalarca 'test edilmiş'[3][6],
desteklenmiş[3] ve 'geniş şekilde kabul
görmüş'[3] hipotezleri barındırır. Bunun
dışında olguları ve bilimsel yasaları
barındırır.[5]
Teori açıklanırken olgu ve yasa kavramlarına
da değinilmelidir. Bilimde olgu; gözlem,
hesaplama ve(ya) deneylerle defalarca
doğrulanmış ve bilinen tüm pratik amaçlar
için doğruluğu kabul edilmiş[6] bir bilgidir.
Örneğin kütlesel çekim farkı nedeniyle Dünya
üzerinde 100 kg ağırlığında olan bir
astronotun Mars üzerinde 38 kg olacağı[7]
veya insan ile Bonobo şempanzelerinin
DNA'larının %98,7 oranında aynı olduğu[8]
bilgileri bilimsel olgulardır.
Bilimsel yasalar ise doğal Dünya'daki
herhangi bir durumun belirli şartlar altında
nasıl gerçekleşeceğini açıklarlar.[6] Örneğin
Newton'un hareket yasalarının birincisine
göre sabit hızla doğrusal hareket halindeki
bir cisme etki eden bileşke kuvvet sıfır ise
cisim aynı hızda doğrusal hareketine devam
eder.[9] Mendel'in kalıtım yasalarının
üçüncüsüne (baskınlık yasası) göre
heterozigotlarda (bir baskın, bir çekinik alelli
genlerde) genin sadece baskın aleli fenotipte
gözlenir ve çekinik alel gizli kalır.[10]
Bilimsel bir teori; hipotezlerin, olguların ve
yasaların anlamlı bir bütün oluşturacak
şekilde birleştirilmesinden meydana gelir.
işte teoriler bu sistematiğe göre ortaya çıkar. bu yüzden mantıklı ve tutarlı cümleler kurmak daha akıllıca olacaktır. bu yöntemlere göre çöken bir şey yok. lakin çelişkiler barındıran bir teori vardır karşımızda, bu doğru.
kaynak: http://tr.m.wikipedia.org/wiki/Kuram
