dinsel yasaların yorumlarını ve bu yasalara göre yeni sorunların çözümlerini kapsayan derleme yapıt. ölümsüz olan yaratıcıdan yeni bir ses gelmediğine, ölümlü peygamberlerin yorumları da yaşamıyla sınırlı olduğuna göre yüzyıllar boyunca yaşamla ilgili sorunları çözümlemek gerekiyordu. islam dininde fıkıhmezheplerinin kıyas yoluyla çözümlediğini yahudiler de talmud adlı kitapta topladılar. talmud, sözcük olarak ibranice çalışma demektir. bu kitap, ana bölüm olarak minşa ve gemara adlı ve her ikisi de i.s. ıı. yüzyılda yaşamış yuda hanasi adlı bir hahamın yazdığı iki yorum kitabından oluşmuştur.
