2008 yılında arkeologlar, kırgızistan'ın ısık-köl şehrindeki ak-ölöng köyün biraz uzağında yer alan çiyin-taş arazisinde bir keşfe imza attılar. yeni köktürk harfli yazıtlar ve kaya resimleri kompleksi buldular. köktürk harfli yazıtlar ilk ikisi 2008'de, sonraki ikisi 2011'de bulunmuş olup toplam 4 adettir. adları bulunma sırasına göre çiyin-taş 1, çiyin-taş 2, çiyin-taş 3 ve çiyin-taş 4'tür.
çiyin-taş 1 yazıtı hakkında epigrafik inceleme ve transliterasyon çalışması 2010 yılında alimov, tabaldiyev ve belek tarafından yapılmıştır. ayrıca bu çalışma burada bulunan yazıtlar hakkındaki ilk yayındır.
başlığa konu olan sonsuzluk işaretinin bulunduğu yazıt çiyin-taş 2 yazıtıdır. son iki yazıt hakkında okuma ve yorumlama çalışması yapılmamıştır.
çiyin-taş 2 yazıtı, üzeri insan ve dağ keçisi figürleri ile kaplı olan 4-5 metrelik bir kaya üzerindedir, çiyin-taş 1 yazıtının 100 metre güneyindedir. 1 satırdan oluşmaktadır. her harfin uzunluğu 1-2.5 cm arasındadır ve toplam 10.5 cm.'dir. yazıt soldan sağa doğru okunmaktadır.
alıntıda da görülen sonsuzluk işaretinin 4 farklı açıklaması olmalıdır:
a.) Kazakistan'daki ile yazıtları'nda geçen latin alfabesindeki "z" harfinin karşılığı olarak alabileceğimiz şu harf https://galeri.uludagsozluk.com/r/554342/+ olabilir. bu şekilde yazıt şöyle okunur:
t(e)ngr(i)d(e) (a)z b(e)n > gökyüzünde azım.
görüldüğü gibi bu şekilde mantıklı bir anlam çıkmamaktadır.
Buradaki anlam mantıklıdır zira ölümden sonra ruhun göğe çekildikten sonra orada sonsuza kadar kalacağı inançlardan bir tanesidir.
ayrıca tibetlerde bu işaretin ölümden sonraki yaşamın sonsuzluğunu anlatan bir işaret olarak mezar taşlarında kullanıldığını görmekteyiz. tibet'le etkileşim içinde olan türklerin bu işareti burada görüp öğrendiği düşünülebilir.
bu kullanım rusya'da 2012 yılında bulunan 5 satırlık bir yazıtın son satırını anlamlandırırken de kullanılabilir ve iki yerdeki anlam da tam oturur.
kaynak: Nurdin useev, Yeni bulunan köktürk harfli Çiyin-taş 2 yazıtı: yeni bir harf yada sonsuzluk sembolü, modern türklük araştırmaları dergisi, cilt 10, sayı 3, syf. 31-44
