doğudaki iskan politikası (iskan denirse şayet) daha çok o bölgeleri rütbeli asker atamak şeklinde olmuştur.
osmanlı doğu'ya yönelip ne yapacak ki? zaten kuruluşundan bu yana yönü her zaman avrupa olmuştu amaç daima doğu avrupa idi. sadece safevi tehlikesi baş gösterince doğuyla ilgilenmek durumunda kalmıştı. yönü batı olan bir yapı neden iskanlarla iş gücünü doğuya kaydırsın ki? ayrıca balkanlarda türkleştirme amacı yoktu. sadece bölgesel olarak türklerin yayılmalarını sağlamaktı.
ayrıca hanefi türkmenlerin şah ismail'i desteklediğini duymuş olmakla bir yaşıma daha girmiş oluyorum. saçmalığın daniskası. osmanlı'daki bektaşi bile şah ismail'den haz etmiyorken hanefi türkmen şah ismail tarafını tutacak öyle mi?
ayrıca sünni türkmenlerin hemen hepsi göçebe değil yerleşik idi. adam toprağı bırakıp neden gitsin? şah ismail'in etki kurduğu kesimler daha çok yerleşik hayata geçmeyen hatta geçmemek için direnen heterodoks anlayışa sahip türkmenlerdi.
doğuya türklerin iskan edilmeme sebebi osmanlı'nın batı'da daha çok işi olduğu içindi bana göre. safevi tehlikesi ile doğu'ya kaydırılan türkmen nüfuzu tehlike altına atmak yerine kürtleri doğu'nun hırçınlığın kucağına bırakmak mantıklı bir iş.
osmanlı'da türk sistemin çarkını döndüren unsurdur, çalışır toprağı iskan eder vergi verir, asker sağlar. o yüzden batı yönüne ne kadar yakın olursa o kadar iyidir. türk doğuya yakın oldukça tehlike arz eder. nitekim memlüklüler de sünni türklerin üzerinde etki kurmaya çalıştığı da olmuştur. ama osmanlı'nın acı kılıcını tatmıştır safeviler gibi.
kendi gözlemim olarak aktarıyorum, doğu her nedense her zaman ihanet etmiştir osmanlı'ya. akdeniz'de haçlı gücünü kıran, kafkaslardan akın akın gelen doğu hristiyanlığının azmanlarını püskürten osmanlı'ya karşı gidip hıristiyanlarla iş birliği yapan safevileri anlamlandıramıyorum mesela. osmanlı batı'ya doğru giderken onlar da yönünü doğuya çevirselerdi, dünya siyasetindeki rolümüz çok daha farklı olacaktı.
yani en azından iran tahakkümü altındaki azeri ya da arap tahakkümü altındaki ıraklı türkmen yerine türk tahakkümü altındaki burnu büyük iranlı ile bedevi arap olacaktı ama olmadı.
osmanlı bir doğu değil, batı imparatorluğudur bana göre. çünkü amaç buydu, devlet sistemi tamamı ile doğu roma'nınki ile aynıydı.
