tacikistan afganistan gibi yörelerde farklılık göstermektedir.
yaygın hali bildiğimiz gibi iran'ın kadim dilidir. ancak iran'ın bugün konuştuğu farsça horasan yerel lehçesidir denebilir. çünkü modern farsça'nın oluşumunda arapça'nın aramice'nin de etkisi vardır. buna rağmen hint-iran kolunun özelliklerini taşımaktadır yine de.
mesela orta farsça'yı yani sasani pehlevicesini ele alırsak bugün ki farsça ile aralarında pek ortak nokta yoktur. hatta bir sasanili zaman makinesine binip iran'a gelse derdini anlatamaz. bunu pehlevice'ye çok iyi şekilde hakim olan mikail bayram hoca söylemişti bir seferinde.
arap tahakkümü başladığından dolayı ister istemez dilleri de bundan etkilendi ama tamamen yok olmadı çünkü zengin bir dil ve edebiyat gelenekleri olduğu için bunu arapçaya adapte edebildiler mesela farsça'da olup arapçada olmayan harfler vardır bunlar arap alfabesine üstün esre ötrelerle ses verilerek oluşturulmuştur. mesela gef, çim,je, pe gibi harfler. kendine has harf tekniği olan pehlevice arap harfleri ile sembolize edilir olmuştur son 1200 yıldır.
buna rağmen fonetiğini kaybetmemiştir. gerçekten de şiir gibi bir dildir zaten bu yüzden edebi diller arasında aramice'den sonra farsça'ya yetişebilen başka bir dil sanırım yoktur.
avrupa'nın dilini doğuran ana unsurun kaynağından beslenmiş bir dildir ayrıca.
