kelime kökeni itibarı ile arapça değil farsçadır.
zındık teriminin ortaya çıkışı, zend ve ona tabi olanlar manasında kullanılan ''zendi'' kelimesinden arapçaya türetilerek dilimize girmiştir.
zındıklığın hikayesi şudur ki şah behram zamanında avesta'nın bir yorumu zend adlı tefsire tabi olan ve zerdüşt dininin temel esaslarına tamamı ile aykırı görüşler savunan maniheizm'in kurucusu mar mani hiya ve taraftarlarına istinaden ''zendi'' denmiştir ve çok büyük kovuşturmalar yapılarak feci şekilde katledilmişlerdir. daha öncesinde mani 1. şapur tarafından hürmet görse de torunu tarafından katledilmiştir. zerdüştlerin bu batıni ve hetorodoks karakter taşıyan maniheizm'e karşı olan tutumları her nedense kendileri islam'ı seçtikten sonra da değişmemiştir. çünkü her iki kesimde yani zerdüştler ve maniciler de aynı baskı unsurları ve travmalar eşliğinde arap ordularının kılıçları altında müslüman olmuşlar ya da öyle görünmüşlerdir. dolayısı ile islam öncesinde zerdüştlerin mani taraftarlarına yaptıklarını islam sonrası dönemde müslümanlar bu geleneği adeta devralmış ve islam'ın içine tasavvuf, batın gibi perdelerle sirayet eden bu akıma karşı aynı kovuşturmayı devam ettirmişlerdir.
zındık bugün ki algılarımıza göre allah'a inanmayan, kafir manalarında kullanıyor. bu ise kavramların tarihsel süreçte anlam bilimsel(semantik) açıdan farklılığa uğraması ile alakalıdır. orta çağ'a abbasiler dönemine gitsek zındık ya da zenadik kelimesinden bu gün anladığımız gibi allah'ı kabul etmeyen değil, islam'ın esaslarını biraz daha mistik, ibahi bir algıyla uygulayan ama perde arkasında manici oldukları bilinen kişilerin kastedildiği anlaşılır. kavramları anlayabilmek için o çağın aklı ile düşünmek, o şekilde tasavvur etmek gereklidir.
dolayısı ile zındık kavramı bize islam'ın değil, islam öncesi engin bir medeniyet olan sasanilerin kazandırdığı kavramdır. zendi-zındık ya da zenadika; tarihin her döneminde ciddi baskılara maruz kalmış, katliamlar ile sindirilmeye çalışılmıştır.
mesela manicilerin öldürülme biçimleri bile aynıdır. mesela mani derisi yüzülerek öldürülmüştür, islam sonrası dönemin takiyye perdesi altındaki mistik sufi müslümanı hallac ı mansur'da, kul nesimi ve tarihte ''zındık'' suçlaması ile başı derde girip katledilen onlarca kişi öğretilerinin hocası mani gibi derileri yüzülerek katledilmiştir.
hatta osmanlı kayıtlarında bile bunlar ''ilhad hareketleri, zenadika'' gibi başlıklarla kayıt altına alınmış ve derileri yüzülerek bu insanlar katledilmiştir.
zındıklığın bir diğer çerçevesi ise takiyedir. (bkz: zındık/#9219719) burada belirtildiği gibi islam'ı ve temel öğretilerini kabul etmek istemeyenler takiye perdesi yoluyla kendi içlerinde inancı diri tutmuşlar ve hayatlarını tehlikeye atmaktan kurtulmuşlardır. çünkü islam öncesi ve sonrası dönemde yahudi hristiyan olmak sorun ve ya suç değildir ama zındık yani maniheist olmak öldürülme sebebidir.
zındık bugün hakaret olarak algılansa da o dönemde bir grubun yani maniheistlerin adıdır.
zındık teriminin en kısa tanımı budur.
bu kavramı islam tarihindeki cereyanlarla ele almak oldukça uzundur.
