zeyd bin ali takipçisi mezheptir. genel olarak zeydiyye olarak adlandırılır. yemen ağırlıkta olmak üzere dünyanın bir çok ülkesinde bulunurlar. ayrıca şii oldukları doğrudur ancak bir iran şiiliği gibi değildir. ebu bekir, ömer, osman (allah kendilerinden razı olsun) teberri etmemekte, lanet etmemektedirler. genel olarak ehli sünnet'e benzendikleri söylenir. doğrudur, zaten şiilerle imamet konusu haricinde sünnilerin ihtilaf ettiği herhangi bir konu yoktur. şiilere göre hz ali allah tarafından nas ve tayin ile belirlenmiş, ilahi emirle donatılmış bir imam olduğu görüşü vardır. tabi bu görüş kur'an'ın tek bir noktasında temel bulamazken gadir i hum gibi uyduruk ve manasından tamamen koparılmış rivayetlerle hz ali ümmete imam yapılmıştır hatta bu konuda ayetleri bile alet etmekten geri durmamışlardır. bunun altında ise sasanilerin yıkılmış olması ve şuubi hareketlerin etkisi vardır, yani milliyet esaslı din algısı. ali şeriati'nin ali şiası safevi şiası adlı eserini okuduğunuzda bu algıyı az çok çözebilirsiniz.
bu imamet görüşü zeydiyye'nin belli kesimleri hariç o kadar da ayrılık konusu edilmemiştir. o bazı kesimleri zeydiyye'ye mensup saymıyorum, en değerli zeydi alimlerde saymamıştır; Carudiye, husi hareketleri buna örnektir. zeydiyye'de imamet sadece siyasi bir misyondan ibarettir. aynı ehli sünnette olduğu gibi. yani zeydi müslümanlar hz. ebu bekir, ömer ve osman'ın, ali'nin hakkını yemediğini, dolayısıyla diğer raşid halifelerin kafir olmadığını savunur sasani ve safevi şiası zihniyetinin aksine. yani kur'an'da hiçbir temeli olmayan nas ile allah tarafından atanmış bir imamet misyonu olmadığını savunurlar çünkü öyle bir şey yoktur.
zeydiyye öyle bir ekol ki, tam olarak imam-ı azam'ın savunduğu fikirlere sahip denebilir. hatta mutezile'ye de yakındır ve o dönemde mutezile'den de etkilenmiştir. mezheplerin siyasallaştırılmış anlayışlarına şiddetle karşı çıkıyor olsam da zeydiyye her durumda gözümde muteber bir din algısıdır. imam-ı azam'ın, imam malikin, şafii'nin din algısında olduğu gibi. en değerli zeydi alimlerden Muhammed bin el-Kasım er-Ressi'nin eserleri okunmuş olsa, zeydiyye daha iyi tanınacaktır ancak türkiye'de zeydiyye hakkında geniş çalışmalar yoktur çünkü kaynak eksiği vardır. zeydiyye şii olduğu bilinir, evet siyasi perspektifi şii'dir yani ali yandaşıdır ancak kafanızdaki şii algısından çok ama çok uzaktadır onların şiiliği. ali yandaşıdır ama ömer düşmanı değildir. şöyle anlatayım, bilindiği gibi mezhebin önderi zeyd bin ali emevilere karşı isyan etmiş ve kendisini irani unsurlar yarı yolda bırakıp (hüseyin'e ali'ye yaptıkları gibi) kendisinin şehit olmasına sebep olmuşlardır. sebebi ise gayet açık gulat-ı şia unsurlarından uzak durduğu için. hatta imam zeyd'in de bizzat kaleme aldığı eserler vardır.
bunun dışında zeydiyye imam-ı azam ekolü ile aynıdır denebilir, bazı küçük gruplar hariç. mesela imam-ı azam'da bir şiidir ama onun şiiliği muaviye'ye karşı ali'ye yandaş olmaktır. abbasilere ehlibeytin çocuklarını savunmaktır. müslüman halkların sömürülmesinin karşısındadır. ille de hz ali ve çocukları halife olsun kavgası yoktur. ali'ye karşı ömer'i, osman'ı, ebu bekir'i tekfir etmek imam-ı azam'da yoktur. dolayısıyla imam zeyd'de de bu yoktur, zeydilikte de. zeydiyye budur. iran şiiliği ile karıştırılmaması önemlidir. çünkü özellikle iran devriminden sonra satın aldıkları bazı yemenli sahtekarlar haricinde zeydiyye iran şiiliği çizgisinde olmamıştır.
bilindiğinin aksine yemen'de ciddi bir türk nüfusu vardır ve bunlar 1800'lerden itibaren osmanlı'nın o bölgeye göreve gönderdiği osmanlı askerlerinin torunlarıdır. ve bu kişilerde zeydiyye'ye mensupturlar.
yemenli zeydiler ise ehli sünnet müslümanları kendilerinden farklı görmezler ve onları tekfir etmezler. dedim ya onların şiiliği çok başkadır. iran gibi değildir, türkiye'deki alevileri bu kategoriye dahil etmiyorum, çünkü onları tanımlamak gayet zor.
imam yahya olayına gelince, bu ise osmanlı'nın hatasıdır. kilometrelerce öteden gelip insanların binlerce yıldır yaşadığı bir coğrafyada farklı bir ırk gelip oraya tahakküm sürüyor, bu sizce mantıklı mı? vahabiliğin de, imam yahya isyanınında temelinde osmanlı'nın bu tahakküm kurma merakı yatmaktadır. bu bakımdan arap milliyetçiliğini doğuran unsur osmanlıdır. bu çok açık bir gerçek, her ne kadar osmanlı'yı o dönemde islam'ın merkezi hareket noktası olarak gören biri olsam da gerçek budur.
buna rağmen yemenli'ler ve zeydiler türkleri inanın çok severler, sayarlar. her ne kadar şimdilerde el kaide ile başı belada olsa da, yemen ve insanları gerçekten türk insanında bulunan samimiyeti barındıran bir halktır.
zeydiyye ise daha detaylı olarak ülkemizde tanınması gereken bir ekoldür.
