Bugün bu coğrafyada yetişen en büyük akil insan olan ismail Gaspıralı'nın ölüm yıldönümüymüş. Ne yazıktır ki bu akilliğe karşı Türkiye coğrafyasında 21.yyda malesef ki umursanmayan, tanınmayandır da.
Halbuki Türk, islam ve Türk islam coğrafyasıyla kesişen gayri Müslimlerin kurtuluş reçetesidir o. ismail Gaspıralı demek, ortaçağ karanlığında kalmış Türklüğün ve islamlığın aydınlanması için atılan modern çağdaki en önemli adım demektir. Bugün bile tartışması yapılan meselelere 19.yyda verilen yanıtlar demektir. Kadın haklarından, çağcıl manada eğitime Türk aydınlığından bakış ve pratik demektir. iğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batıran bir aydınlıktır bu. Çağın şartlarına göre davranış, çağın şartlarına göre davranırken bu şartlar içerisinde olan her türlü öğretiyi benimseme dışında kalarak zararlı olacak her türlü öğretiye karşı bilgilendirme demektir. Türk islam dünyasındaki kadimci yobazların karanlığından ceditçiliğe atılan adım. Çarlık zulmü altında ezilirken denize düşen yılana sarılır misali sosyalizme sarılarak kandırılan insanları sosyalizmin bu coğrafyaya daha büyük bir karanlık getireceği hakkında 19.yyın son çeyreğinde haklı bir uyarıdır. ismail Gaspıralı Rus çarlığında Türk kongrelerindeki en gür sestir. Kırım'da yayınlanan ve bugün bile bir benzeri olmayan bütün Türk dünyasının anlayabileceği gazetedir. ismail Gaspıralı Türkiye coğrafyasında Mustafa Kemal Atatürk iken, Kırım coğrafyasında Numan Çelebi Cihan, Azerbaycan Coğrafyasında Mehmet Emin Resülzadedir. Gaspıralı bu coğrafyada güzele iyiye dair ne varsa temelidir.
Onun attığı ve bu coğrafyaya tamamen özgürlük, birlikte yaşam bilinci getirilecek temeller Türkiye'de Mustafa Kemal Atatürk ile hayat bulurken Numan Çelebi Cihan'ın Kırım Cumhuriyeti ve Mehmet Emin Resülzade'nin Azerbaycan Cumhuriyeti daha doğru düzgün filiz veremeden Sovyetlerce yok edilmiş, Lenin döneminde de Stalin döneminde de ve sonraki dönemlerde de bu geleceğe aydınca bakan insanlar her türlü yolla susturularak Avrasya coğrafyasının çoğunluğu sistematik bir şekilde Ortaçağ karanlığına mahkum edilmiş köleleşitirlmiştir. Mustafa Kemal Atatürk'ün cumhuriyetinde de Gaspıralı ismail'in bu coğrafyayı kurtuluşa ulaştıracak aydınlığı bundan rahatsız olanlarca Kurtuluş savaşının ilk günlerinden bugüne değin, Yeşil Orducu, hilafetçi, Sovyetçi, Amerikancı
Bugün ise Sol BDP ile Sağ AKP ittifakıyla yok edilmeye çalışılmıştır. Hal böyleyken bu ülkede bu ülkenin insanlarının selahiyeti için konuştuğunu söyleyen insanların fikirlerinin temeline iyi bakmak lazımdır. Kimileri samimi olabilir, ailelerinin veyahut da çevrelerinin yobazlığıyla cehaletleriyle sağcı, solcu ama bu coğrafyanın kurtuluşuna karşı inşaa edilmiş fikirlerden etkilenmiş olabilirler. Kimileri din, Osmanlı, humanizm, işçi hakkı zart zurt hatta ve hatta Atatürk referansı bile verebilir ama içlerinde birazcık da olsa Gaspıralı haliyle Atatürk ışığı yoksa söyledikleri sözler yaptıkları fiiliyatlar toplamda bu ülkenin bugün içerisinde bulunduğu rezalet durumun müsebbibidir ve gelecekteki başına gelecek belaların da müsebbibi olacaklardır. Bu yüzdendir ki bu coğrafyada geleceğin yolu Gaspıralı'nın yoluyken geleceğe umutla bakmak isteyenler Gaspıralı'nın yoluyla çakışmak gereği duymalıdır.
