Ortalama. hani bana?
örneğin şuna yakın bir vaat garanti: 2023 yılına kadar kişi başına düşen milli gelir iki katına çıkacak; 21 bin dolar olacak. Bu verilen sayı, toplam gelirin nüfusa bölünmesi ile hesaplanıyor. Adı da aritmetik ortalama.
iki ülke düşünün. ikisinde de beşer kişi yaşıyor diyelim. Birinci ülkede vatandaşların milli gelirden aldıkları paylar sırasıyla 35 bin, 25 bin ve kalan üç kişiye de 15er bin dolar olsun. Bu ülkede kişi başına 21 bin dolar düşüyor. Geçelim ikinci ülkeye. Burada büyük balık 90 bin dolar alıyor, çevresindeki iki kişiye sekiz bin ve altı bin dolar veriyor. Aşağıda kalan iki kişiye de beş yüzer dolar koklatıyor. Bu ülkede de aritmetik ortalama 21 bin dolar oluyor. Gel gör ki bir kişi hariç kimse o rakamı rüyasında bile göremiyor.
Aritmetik ortalama bizi yanılttı. Başka iki değere daha bakalım. Medyan, sayıları büyükten küçüğe dizdiğimizde tam ortadaki değere karşılık geliyor. Yani sayıların yarısı medyandan az, diğer yarısı da çok. Mod ise sayıların arasında en fazla tekrar edileni gösteriyor. yukardaki birinci ülkede medyan ve mod değerlerinin ikisi de 15 bin. Şanslı ülke. ikinci ülkede ise medyan altı bin iken, mod sadece beş yüz. Medyan ile 21 bin gibi uçuk bir sayıdan biraz daha gerçekçi değerlere ulaştık. Mod sayesinde de ülkenin önemli bir kısmının çok az paraya talim ettiğini anladık. Bizim memleket bu iki farazi ülkenin arasında bir yerlerde. Hangisine daha yakın olduğunu siz takdir edersiniz. Benim diyeceğim adaletli paylaşımın olmadığı ülkelerde hükümet aritmetik ortalamaya, muhalefet ise medyan ya da mod değerlerine sarılır.
