başta zerdüştlüğü, ardından hristiyanlığı (en çok da bunu) ve en nihayetinde islamı etkilemeyi başarmış, kendinden sonrakilere ilham olmuş (bkz: mazdek) (bkz: babek) dinin, öğretinin yani maniheizmin kurucusu tebliğcisdir.
mani o kadar gizemli ve karmaşık biri ki, korkunç katliamlara ve cinayetlere rağmen üç büyük dini etkilemeyi başarmıştır. hatta en koyu taraftarları esseneler'dir denebilir. çin'den ta ispanya topraklarına, oradan arap yarım adasına ve roma topraklarının tamamına yayılmış olan maniheizm öğretisi gösterdi ki, mani gerçekten başarılı bir tebliğciydi, tek eksiği anlatıları daha çok hint menşeili budist ahlak ilkelerine dayandığı için sami mitolojilerden oldukça uzaktı. semitik mitolojilere yakın olsa idi, kesinlikle mani'nin bir peygamber olduğunu söylemek mümkün olabilirdi. daha doğrusu mani'nin öğretisi her coğrafyanın mitolojilerinden izler taşıyan karma, senkreteist bir anlayıştı.
gnostik hristiyanlığın ve islam'da adına tasavvuf dediğimiz şeyin mucidi olan mani, aynı zamanda çok iyi bir ressamdı.
mani'nin üzerinde bu kadar duruyor olmamın sebebi ise bilindiği gibi diğer türk devletlerinden daha uygar, daha sistemli bir devlet olan uygurlar maniheizmi benimsemiş insanlardı. yani mani dinler değil, milletler kavimler üzerinde de etkili olmuş biriydi.
anadolu islam algısındaki hurafelerin, islami cilaya sokulmuş saçmalıkların tümünün anahtarı mani'de ve maniheizm'dir.
maniheizmi ve mani'yi anlayamazsak islam dininin saf halini kavrayabilmek oldukça zordur.
