Türkçe konusunda fikir yürütebilmek için özellikle de sesleri konusunda enazından şuan var olan ve hepsi bir şekilde anadoluya bağlanmış birçok türk lehçesini, ağzını bilmek gereklidir. Şimdi gelelim meseleye. Türkçe'nin yazıldığı gibi "konuşulmaması" başkadır yazıldığı gibi "okunmaması" başkadır. Türkçe yazıldığı gibi okunur konuşurken Aaaç dersin, ama okurken "aaaç" değil "ağaç" diye okursun, okurken "tamam" dersin, konuşurken "taam" dersin. konurşurken Oool dersin okurken "Oğul" dersin. Okuma ile konuşma meselesinin farkını açıkladık herhalde. Hatta kişisel örnek vereyim konuşurken Gavun Garpuz derim ama okurken bir kere bile kavun, karpuz'u gavun garpuz diye okumadım. Konuşurken fites derim ama okurken vites diye okurum.
şimdi Türkçenin ağızlarına lehçelerine dönersek buradan. Türkçe'nin yazıldığı gibi okunması bu lehçeler, ağızlar arası birliği sağlamak için Türk dil devrimcileri tarafından sistematikleştirilmiştir. Mesela uzak örnek olsa da verelim yakın zamanlarda ölen rahmetli kongar Ol Önder vardı tuvalı sanatçı. Bu adamın adı Tuvalı olduğu için ve Türkiye Türkçesi temelli işte fikirde dilde birlikçi Türk dil devriminin uzağında kaldığı için adamın adı latin harfleriyle Ol diye yazılırdı. Halbuki adamın adı Kongar oğul önderdir, adama biz de bu yazılışa bakarak kongar ol onder dediğimiz için muhtemelen birçok Türkiye türk'ü adamın Olunun Oğul olduğunu anlayamaz bile ben söylemesem. anadolu ağızları da dahil olmak üzere yüzlerce böyle farklılık içeren örnek verilebilir. Sen şimdi konuşma ile okumayı ve yazmayı ayıramazsan bırak koskoca Türk dünyasını anadolu içerisinde bile hiçbir halt anlamazsın. "ne etcük şindi", "nabicik tavladan tönünce tamı ovarırmıyık" diye konuştuğum gibi yazarsam anlam karışıklığı olmaz mı ? veya "çoh cigit herüfmüşsün", "avuradan aşaa get, soora amet emminin ottuduuu salaşı geç, bi galasör görüüüsün" ne anladın ? Türkçe yazıldığı gibi okunur, okunduğu gibi yazılır. konuşma dili bambaşkadır. Bu konuşma dillerine dayanarak yeni bir yazım kılavuzu çıkartmaya çalışırsan da Türkçenin çeşitliliğinin arasında kaybolursun ve çıkartacağın kılavuz yine binlerce eksik içerir, cigit mi, jigit mi, yiğit mi, iigit mi ?
karışıklığa bir başka örnek. iyi ? Eyi ? egi ? ii ? şimdi sen twitterda üşengeçlikten ii yazıyorsun diye "eyi", "egi" ve "iyi" yi çöpe mi atacağız ? ben bile tek başıma ne-yapıyorsun'u nabiyin, napiyin, nabıyon, napan, nabin diye gün içerisinde bile 5-6 farklı ağızdan söyleyebiliyorum, 200 milyonu aşkın Türkçe konuşan insanlar ben 5-6 değişik ne yapıyorsun derken kaç değişik ne yapıyorsun diyordur kim bilir.
