Phrygia'nın büyük tanrıçası. "Ana Tanrıça" ya da "Büyük Ana" diye anılırdı. Gücü doğayı kapsıyor ve doğanın bitki üretme kudretini simgeliyordu. Dağ ve ormanlarda vahşi hayvanların arasında yaşardı. Küçük Asya'da ibadet edilirken, önce Grek dünyasına, sonra da Roma'ya yayıldı.
Azra Erhat, mitolojide hiçbir tanrının onun kadar türlü isimlerle anılmadığını yazar.Buna göre, Kültepe tabletlerinde adına Kubaba olarak rastlanmıştır. Lydia'da Kybebe, Phrygia'da Kybele, Hitit Kaynaklarında ise Hepat'tır. Komana Pontika (Tokat bölgesinde Gümenek) ve Kayseri yöresindeki Komana Kapadokkika (Kemer) kentlerinde Ma olarak anılırdı. Sümer'de Marienna, Hitit'te Arinna, Mısır'da isis, Syria'da Lat, Girit'te Rhea, Efes'te Artemis, italya'da Nemi bölgesinde Venüs olmuştur.
Kybele, rol oynadığı tek efsanede Attis (Ya da Attes) adlı bir gence aşıktır. Pessinus kralının kızıyla (kimi kaynaklarda kral Midas'ın kızıdır) evlenmek üzereyken çıldırttığı Attis'in kendisini hadım etmesini sağlar. Attis'in testislerinden akan kanın suladığı topraktan bitkiler fışkırır, kendisi ise bir çam ağacına dönüşür.
Anadolu'nun doğa tanrıçasının Phrygia'daki karşılığı olduğu için ilk zamanlar yontulmamış bir taş parçası şeklinde tasavvur ediliyordu. Başlıca tapınakları ida, Spylos (Spil Dağı), Kyzikos (Erdek), Sardeis'deydi.
Kültü özellikle Trakya ve Yunanistan'ın geri kalmış bölgelerinde yayıldı. Girit'in ana tanrıçası Rheia ile özdeşleştirilmiştir. Yunanlılar bu kültün barbar uygulamalarını pek benimsemedi. Romalılar M.Ö. 204'te tanrıçayı simgeleyen göktaşını başkentlerine götürerek Kybele'yi resmen kabul etmiş oldular. imparatorluk döneminde Kybele'nin din öğretisi belirgenleşti ve Maia, Ops ve ceres ile bir tutularak daha da Romalılaşan Kybele barbar bir tanrı olarak oynadığı rolü korudu. Yeryüzünün, gökle ve denizlerin hakimi, bir yeraltı tanrısı ve madencilerin koruyucusu olarak insanların kaderini tayin eder ve ruhları kötülük eğiliminden uzak tutardı. Kybele dininin papazları olan gallicuslar küpe ve gerdanlık takan kadın kılığındaki hadımlardı. Ayinleri de Phrygia flütü, zil ve davul eşliğinde yapılan danslar biçimindeydi ve katılanların coşup bedenlerinin bir yerini sakatlamalarıyla sona ererdi.
