batıni tevil etkisi ile kur'an'da var olanı yok; yok olanı var eden tahribatçı bir anlayıştır. ibaha, mubah kökünden, hak gösterme, doğrulama; helal kılan gibi anlamlara gelmektedir.
ibaha anlayışının baktığımızda genel olarak heterodoks tarikatlarda(kalenderi, haydari,hurufi belli oranda anadolu aleviliği gibi melamet anlayışların tümünde) bulunduğunu görüyoruz. tabi yine yeniden; adeta din içinde din kuran; dini tahrip etmekten başka herhangi bir misyonu olmayan, zorlama ve akıl dışı tevillerle kur'an'ı islam'ı yorumlayan bir bakış açısıyla kat'i naslarda bile tevil yoluna gitmiştir.
ibaha anlayışında ezoterik öğretilerin izini bulmak mümkündür. daha çok hint-iran etkisinde olan bu anlayış, kendini 12 imamcı şii olarak tanımlayan heterodoks tarikatlarda çoklukla görülmüştür, bu da hint-iran etkisini ortaya koyan bir durumdur. geliştirdikleri istihsab metodları ile islam'ın ve kur'an'ın temel teolojisiyle çatışan öğretileri ortaya koyan bu yapılar, batıniye etkisi ile din algılarını ibaha yani mübahlık üzerine oturtmuştur. bu bakımdan islam'ın temel mantığından uzak; ve belli oranda islamlaşmaya tepkisel bir hareketin ürünü olarak islamiyet'in içinde görünme dürtüsü ile hareket ettikleri hem tarihsel, hem siyasal hem de teolojik açıdan aşikardır.
