jakobenizm yüzeysel olarak ele alındığında çok rahat tu kaka denilebilecek bir şeydir. ama suç ve ceza da dediği gibi jakobenizmin etik olup olmadığını onun muhatap olduğu toplum belirler. bunu şu şekilde açıklayabiliriz: bir toplum düşünelim; son derece demokratik şartlar altında rengini belli eden 7'sinden 77'sine düşüncelerini rahatlıkla seslendirebilen ve seslendirdiği için hiçbir zaman polis copu yememiş ya da hapis yatmamış ya da idam edilmemiş. böyle bir toplumda toplum için topluma rağmen diye birşey söz konusu değildir. çünkü toplum için olanı toplumun ta kendisi seçmiştir. ortada canlı bir toplum vardır. böyle toplumda jakobenizm elbetteki eğreti durur ve gereksizdir.
bunun karşısında da zıt bir örnek vardır. bir toplum düşünelim ki o toplumun düşünme, muhakeme yetisi kademe kademe köreltilsin. tepkisiz, uyuşuk bir toplum olarak varlığını sürdürsün. böyle toplumlara elbetteki jakobenist isimler gereklidir. yoksa toplumlar kimi zaman düştükleri gaflet uykusundan nasıl uyanacaklardır? jakobenizmi yüzeyselleştirmek üzerinde bulunduğumuz cumhuriyeti yüzeyselleştirmektir. çünkü bazen mustafa kemal gibi önderler çıkıp halka rağmen halk için diyebilir.
