Ünlü Selçuklu komutanı. Alp Arslan ve oğlu Melikşah zamanında Anadolunun, bilhassa Suriye ve Filistinin fethinde büyük rol oynadı. Alp Arslan 1071 yılında, Fatimîler üzerine giderken, Halep önlerinde Bizans imparatorunun doğu Anadoluya sefeı- yaptığını duyunca geri döndü. Bir kısım kuvvetleri Atsızın komutasında bırakarak Suriye ve Filistini zaptetmesini emretti. Atsız, Kudüs ve bir iki şehir dışında bütün Filistini Fatımîlerden aldı (1071). Bundan sonra Şamı kuşattı. Şam, hayli dayandıktan sonra 1076′da Atsıza teslim oldu. Daha sonra Fatimîler, Atsızı Şamda kuşattılar ise de Tutuşun (buna bak) yardımına gelmesiyle kuşatmayı kaldırdılar (buna bak). Atsız Fatimîleri yok etmek için 20.000 kişilik bir ordu ile Mısır üzerine yürüdü. Kahire önlerine kadar ilerledi. Çok ağır hareket etti. Bundan Fatimîler yararlandılar. Bir yandan hazırlık yaptılar, bir yandan da, Atsızın adamlarını kandırdılar. Bir gece baskını ile Atsızın ordusunda bulunan atları kaçırttılar, daha sonra da Atsıza hücum ederek perişan ettiler. Atsız Suriyeye ancak 10-15 kişi ile döndü. Melikşah buna çok kızdı. Atsızı görevden alıp kardeşi Tutuşu Suriye meliki yaptı. Tutuş, bu cesur komutanı kendisi için tehlikeli gördüğünden 1078′de idam ettirdi.
