Bir ülkenin, bir bölgenin, bir topluluğun ileri gelenleri hakkında kullanılan bir terim.Osmanlı imparatorluğunun XVIII. yüzyılda zayıflaması üzerine bazı bölgelerde şehir ve kasabalarda bulunan zenginlerden, soylu ailelerden, yöneticilerden ve askerlerden oluşan güçlü kişiler, başkentten verilen emirleri dinlemedikleri gibi, gelen vali ve sancak beylerini de bulundukları yerlere almadılar. Bu yerlerin yönetimini ellerine geçirdiler. Böylece XVIII. yüzyılda Osmanlı imparatorluğunda birçok ayanlar türedi. Bunların ünlüleri Batı Anadolu da Kara Osmanoğulları, Orta Anadoluda Çapanoğullarıdır. Hükümet zayıf olduğu için bir süre bunlara ses çıkaramamış, fakat II. Mahmut başa geçince âyanlığı ve ayanları kaldırmıştır.
