birilerinin/bazı tek kişilik kurumların iddiasına göre-bunlar ciddiye alınmayı haketmese de-; barbar, zalim ve şiddet ihtiyacını 1400 yıldır miktarından hayli fazla gideren din-miş-. islam, bir kişiden ya da edinilen sadece tek bir eser bilgisinden beslenerek oluşturulmuş kanıdan yola çıkılarak-tüm aklı başında izmlerde ideolojilerde olduğu gibi- anlaşılamayacak, kavranamayacak ilahi emirler toplamının teşekkülüdür.
nasıl ki marx'ın felsefesi üzerinden yanılgıya düşmüşlerden yola çıkarak 2 ciltlik bir eser* toptan alaşağı edilemeyecek, frankfurt sakinlerinin antitezlerine rağmen marx tezleri geçerliliğini yitirmeyecekse, genelin kötü bir parçası işleyen düzensizlik/belirsizliklere rağmen stabilizasyon mercii mazareti ile nasıl ki haklı çıkamayacaksa; islam da bu diğer karşıtlarının istifade ettiği olumsuzluk eklerinden nasiplenmeli ve ana düsturları dikkatle tetkik edilerek keyfiyetine mahsuben ele alınmalı ve yargılanmalı. dahası, nicesi, bundan ötesi; cahilliktir. cehalet de şu teknoloji ve enformasyon çağında mazeret olmaktan uzaktır.
o ne sadece hoşgörü, ne de sadece şiddet dinidir. o hakikatin gerçek sahibinden, eşyanın ve hadisenin yaratıcısının katından uzanan, yaşama dairlerin tümüne açılımlar sunan "eskimez yeni"dir. hadiseyi tevil ve embesil bakış açısına en güzel örnek fukuyama'nın tarihin sonu tezinin sonuçlanmaması neticesinde göt olmasıdır. huntington ona nazaran hadiseye rasyonel yaklaşarak daha mantıklı şeyler söylüyor. biri global hadiseleri son olarak ele alırken, diğeri başlangıç kabul ediyor. islam ve kaynakları ise hadisenin deterministik yapısına vakıf olması hasebiyle indeterminist söylemleri kaale almıyor. topyekün tasarruf yetkisinin yegane sahibine dönüyor. işte bu da birilerinin fatalizm dediği anlayış/davranış biçimi.
