anadolu aleviliğini anlayabilmek için önce safevi devletinin çözümlenmesi gereklidir. neden safeviler şiiliği anadoluda yaymak istediler? iranın kuzeyinde kafkas dağları, güneyinde sünniliğin merkezi olan ırak, doğusunda ise ırak'taki sünnilerden daha koyu bir sünni anlayışa sahip olan türkmenistan bölgesi vardı. bu durumda iran'ın tek açık kapısı anadolu kalıyordu. çünkü anadolu'da islam tam yerleşmemiş, buradaki türkler islamı henüz tam manasıyla öğrenecek kültür birikimine sahip değillerdi. yani kolay lokmaydılar.
safevi devletinin kurucusu şah ismail safeviyye tarikatını devletin resmi ideolojisi olarak belirlemiş, şiiliğin yayılma alanı olarak sadece anadoluyu görmüştür. şah ismail'in babası şeyh haydar, onun da babası şeyh cüneyd'dir. şeyh cüneyd, bugünkü kuzey ıakta bulunan erbil şehrinde safeviyye tarikatını kurmuştur. safevi devleti iran'da şiiliği yaymayı amaç edinen ilk devlettir. anadoluda şiiliği yayma girişimleri ilk olarak 1. murat devrinde şeyh cüneyd ile başlamıştır. şeyh cüneyd ile başlayan bu yayma faaliyeti şeyh haydar ile devam etmiş, şeyh haydar uzun hasan'ın kızıyla evlenerek siyasi arenada yerini almıştır. sofileri ile azerbaycanda bazı şehirleri bile almıştır. bu sebeple şah ismail aynı zamanda uzun hasan'ın torunu olduğu için doğu anadolu'da hak iddia etmişti. şiiliği yayma faaliyetleri şah ismail devrinde aynı zamanda devlet politikası haline geldiği için tüm şiddetiyle sürmüştür. şöyleki şiiliği yayan ajanlar sadece şiiliği yaymıyor aynı zamanda anadolu türkmenlerini osmanlıya karşı isyana teşvik ediyor, hızla anadoluyu terk etmelerini telkin ediyorlardı. şah kulu isyanı olarak bildiğimiz bu olaylarda çok kan dökülmüştür. osmanlı askeri dökmemiştir bu kanı türkmenler bizzat kendileri dökmüştür. osmanlı ordusu duruma müdahele ettiğinde olaylar zaten çığırından çıkmıştır. sultan selim dönemine geldiğimizde bu sorunun çözümü olarak öncelikle alevi türkmen halkın üzerine gidilmemiş, şah ismail ve ordusunun üzerine gidilmiştir. şah ismail meselesi halledilince isyancı alevi halk uzerine gidilmiş, bunların çok büyük kısmı rumeliye sürülmüştür.( yüzde 60 diyebiliriz) yüzde 30luk kısmı dağlarda yaşadığı için ve isyan etmemek ve ülkeyi terketmemek üzere yemin edince rahat bırakılmış, yüzde 10 luk kısımda tabiki her isyancının ve isyana devam edenin varacağı sona varmıştır. rumelideki türkmenlerin büyük çoğu aslında alevi kökenlidir.
ayrıca neden türkiyede alevilik deniyor da şiilik yada şiiliğin diğer isimlerinden biri kullanılmıyor? neden alevilik şiilikten farklı? çünkü anadolu hem kadim bir hristiyan merkezi olması, hem sünniliğin yeni yeni yayılmış olması bir de üzerine şiiliğin gelmesiyle hepsi birbirine karışmış, anadolu halkı bugün alevilik denilen din-kültür-mezhep karışımı olguyu meydana getirmiştir. aleviliğin içinde hristiyan adetleri de vardır, şii adetleri de. (hataylı bir alevi arkadaşım paskalya bayramına benzeyen yumurta bayramı gibi bişey kutladıklarını anlatmıştı) bu anadolunun kültür yapısından kaynaklanır.
büyük bir alevi katliamı yoktur yani. olsaydı alevi kalmazdı anadoluda.
