dönem dönem dünya lideri bir yapıya bürünen , bazı dönemlerde dünyanın en acınası haline düşen ekonomidir. tartışırken tarihleriyle birlikte belirtmek ve öyle yorumlamak gerekir, bu ömrü uzun olmuş imparatorluğun ekonomik serüvenini.
1900'lü yılların başında: imparatorluğun toprakları o kadar genişti ki artık ticaret yollarının güvenliği sağlanamıyordu. haydutlar ticareti sekteye uğratmışlardı. yol yoktu. anadolu nehirleri nakliyata uygun değildi. ülkenin maden kaynakları umursanmamıştı. gümrük resimleri ve vergilerin ağırlığı altında işadamları bunalmışlardı.halkın büyük bir çoğunluğunun uğraşısı olan tarım tam bir durgunluk içindeydi. sulama tesislerin yokluğu yüzünden, ülke ya kuraklıktan kavruluyor ya da sel baskınlarına uğruyordu. tarım metodları ilkeldi. yüzyıllar önce hititler tarafından kullanılmış olan karasaban, anadolu ve mezopotamya ovalarında hala yararlanılan en modern tarım aracıydı. hasat metotları da daha ileri değildi. gübreleme ise hemen hemen hiç bilinmiyordu. köylü için pazarlara ulaşma imkansızdı. onun için köylü, ailesinin ihtiyacından fazlasını üretmeye ilgi duymuyordu. bu yüzden türk köylüsü haksız yere tembellikle suçlanıyordu.
sanayi bakımından ise osmanlı imparatorluğu'nun parlak bir geçmişi vardı. ince musul dokumaları, mezopotamya'nın cam işleri ve lambaları, diyarbakır'ın bakırdan yapılmış malları, erzurum çiinileri ve şam çelikleri ile mineleri, yüzlerce yıl dünya pazarlarında ün yapmış sanayi ürünleri olmuştu. fakat türkiye, 19. ve 20. yüzyıllarda, siyasi bakımdan olduğu gibi , sanayi bakımındanda geri kalmış bir ülkeydi. sanayi ürünleri, hala eski el işçiliği ile meydana getiriliyordu. avrupalı komşuları ise makineye dönmüşlerdi. başka bir deyimle , türkiye batı toplumu ve uygarlığının modern temeli olan sanayi devriminden geçememiş aksine onun kurbanı olmuştu. eski usüllerle yapılmış mallar osmanlı toprakları içinde bile makine yapısı ucuz avrupa malları ile yarışamaz duruma düşmüştü. sanayileşen batı'nın merhamet tanımaz rekabeti, ev dokumacısını, mahalle terzisini ve kunduracısını işsiz bırakmıştı. buna karşılık, avrupa metotlarını benimsemek, makineyi, fabrikayı, fabrika şehrini ülkeye sokmak, bir süre osmanlı için olmayacak bir rüyaydı. çünkü sermaye yoktu. genç türkler bile sermayeye yol gösterecek gerekli teknik bilgiden yoksundular. yabancı sermaye ve yabancı bilgi ise ancak, osmanlı imparatorluğu'nun bağımsızlığını daha çok tehlikeye atacak vaatler ve garantiler karşılığında ülkeye çağrılabiliniyordu.
türkiye'de yabancı sermaye ile kurumuş pek az fabrika vardı. bunların başlıcaları oriental carpet manifacturers ltd. (halıcılık), american tobacco company (tütün) idi. genel olarak, özellikle asya osmanlısında fabrika ve fabrika şehrinin ne olduğu bilinmiyordu.
