enver paşa, mustafa kemal atatürk'ün yakın arkadaşıdır. aynı okuldan mezun bu iki büyük muhterem zat arasında hep gizli bir çekişme olmuştur. lakin enver paşa; atatürk'ten daha zeki, daha yakışıklı ancak fazla hayalperest bir öğrenciymiş. atatürk, harbiye dönemlerinde enver paşa karşısında komplekse kapılmıştır, tatlı bir çekememezlik havasına girmiştir. enver paşa'nın okulu birincilikle bitirmesi de bunun en büyük kanıtıdır.
harbiye yıllarından sonra hepimizin de bildiği gibi enver bey harbiye nazırı olmuş, devlet yönetiminde ittihat ve terakki ile padişahtan daha fazla söz sahibi olmuş ve kudretli bir paşa olmuştur. tüm bunların akabinde hayalperestliği ve gözü karalığı yüzünden devlet-i aliye-i osmaniye, almanların yanında birinci dünya savaşına girmiştir.
enver paşa; o kadar hayalperest bir zat'mış ki, ordusunu toplamış ve kafkasya cephesine, ruslarla savaşmak için doğu anadolu bölgesine kışın ortasında gitmiştir. amacı bununla da kalmayıp, orta asyadaki türklere özgürlüklerini vermekmiş. tabi hepimizin bildiği gibi, bu planı suya düşmüş ve 90.000 askeri savaşamadan, soğuk ve açlıktan ölmüştür.
büyük turan hayalleri uğruna ülkeyi felakete sürükleyen enver paşa; dünya savaşı sonunda ülkeden kaçmış, sovyetler birliğine sığınmıştır. kurtuluş savaşına giden milli mücadelede, mustafa kemal atatürkle bağlantıyı hiç koparmamış, sürekli mektuplaşmışlardır. o zaman da hayalperest düşünceleriyle kemal paşayı yazdığı mektuplarlarla sürekli sıkıştırmış, tabiri caizse mustafa kemal atatürk, enver paşa'yı kafkaslarda topladığı türklerle anadoluya girmemesi için zor zaptetmiştir. çünkü enver paşa'nın bu zamansız ve plansız, hayalperest harekatı ülkeyi ve milli mücadeleyi zor durumda bırakabilirdi. lakin herşeye rağmen, milli mücadele ve kurtuluş savaşı döneminde enver paşa'nın, sovyetler üzerinden bize çok yardımı ve desteği dokunmuştur.
bu ittihatçı ve turancı paşamız; atatürk'ten daha zeki, daha iyi bir askermiş. zaten mustafa kemal'in milli mücadele döneminde sürekli onla konuşup danışması, yardım istemesi de buna kanıttır. lakin enver bey'in hayalperest kişiliği, askerliğine gölge düşürmüştür.
ve şunu da belirtmeliyim ki; atatürk'teki siyasi dehanın ve sabrın 10 da 1'i bile enver paşada yoktur.
ancak herşeye rağmen enver paşa; vatanına bağlı, her dönem milletinin iyiliğini isteyen, iyi niyetli ve mükemmel bir askerdir. hayalperestliğini bir kenara koyarsak, her dönem bu millete çok faydaları dokunmuştur. özellikle de milli mücadele döneminde.
