gittikçe gelişen zenginliğini, kölelere borçluydu. kölelerin sağladığı üstün bir mutluluğa erişen roma, ne var ki bu mutluluğun karşılıgını ödemekte pek cimriydi. romalı kölelerin yaşayışı hayvanlardan daha kötü idi. tanınmaları için gögüsleri kızgın demirle damgalanıyor; kaçmamaları için zincirle birbirlerine bağlanıyorlardı. romalı soyluları eğlendirmek için, birbirleriyle dövüştürülüyor; birbirlerini boğazlamak zorunda bırakılıyorlardı. vahşi hayvanların önüne atılıp, parçalatılmak başka bir eğlence biçimiydi.
zaten, köleleri baskı altında tutabilmek için, devlet örgütünün harcadığı paraların giderini de, yine köleler ödüyordu.
buna da, vergi dendi.
