roman diye nitelendirilen fakat uzun öykü türüne daha yakın olan eserdir. önsözü ise muhtevası açısından önemlidir. kitabın yazılış amacı, yazara göre köyden uzak aydınlara anadolunun köyleri ve insanlarından kesitler sunarak o alemler hakkında bir fikir vermiş olmaktır.
ahmet mithat'ın müşahedat adlı eserinin önsözündeki natüralizm ve zola'ya karşı bakış açısının(kısaca özetlersek; paris'i fuhşun ve pisliğin merkezi olarak gösteren zola ve takipçileri, bu alemlerde vuku bulan olayları olabildiğince iç karartıcı ve pesimistik bir yaklaşımla yazıya döken raportörler gibidir ve natüralizm de karamsar tabloların sıklıkla ele alındığı bir türdür) zıttı bir tutum içerisinde olduğunu belirten yazar, natüralizme kayan realizmini okuyucuya kanıtlamak adına olayları sadece ''zapt ve kayıt'' ettiğini belirtir. ek olarak eserin sonuna bir sözlük eklemiştir nabizade nazım. ona göre her bölgede halkın dili incelenmeli ve bir araya toplanmalıdır. dilin ancak bu şekilde düzelebileceğini savunan yazar, tanzimat edebiyatındaki ana tartışmalardan biri olan dil tartışmasına getirdiği sosyal yaklaşımla dikkat çekmiştir.
not: sanılanın aksine dili ağır değildir. yerel söyleyişlere hakim olmayanlar için haklı bir önerme olsa da, osmanlı türkçesinde verilmiş diğer eserlere nazaran dili kolay anlaşılabilirdir.
