11. Rutin işletim Sırasındaki Zararları: Radyasyon sızıntısı için nükleer santrallarda illa bir kaza olması şart değil! Reaktörün normal günlük çalışma düzeni içerisinde insan ve çevre sağlığına son derece zararlı radyasyon doğaya rutin olarak verilmekte. Kısacası, bir nükleer santralın “sorunsuz” çalışması sırasında da insanları, doğayı inanılmaz şekilde zehirliyor (Nuclear Information and Resource Service, Washington, USA: http://www.nirs.org ). Nasıl mı?
Uluslararası standartlar, bir nükleer santralın rutin çalışması sırasında havaya, suya ve toprağa verdiği radyoaktiviteyi normal kabul ediyor. Özellikle Çernobil felaketinden anlaşılmıştır ki, her insanın radyasyona tahammül sınırı farklıdır ve çok düşük (izin verilen) radyasyon miktarları bir çok insanı, geri dönüşü olmayacak şekilde zehirlemektedir.
Radyoaktivitenin ölçüm birimi “küri”dir. Tek bir reaktörün çekirdeğinde yaklaşık 16 milyar küri’lik bir radyoaktivite bulunmaktadır. Bu, Hiroşima’ya atılan atom bombasının en az 1.000 katıdır.
Reaktörlerdeki yakıt çubukları, kilometrelerce borular, tanklar ve valfler her zaman sızdırabilir. Mekanik bir sorun ya da insan hatası da buna neden olabilir. Reaktör eskidikçe, tüm bu parçalar da eskir ve sızıntı miktarları, kaçınılmaz olarak artar.
Valflerin ve boruların harap olmaması için, her zaman reaktör merkezinden belli bir miktar radyoaktif su, bilinçli şekilde, çekilir. Bunlar, basit şekilde filtre edildikten sonra, bir miktarı soğutma suyuna eklenir, bir kısmı da dışarıya, çevreye atılır.
Tipik bir 1.000 MW’lık basınçlı su reaktörü (soğutma kuleli), soğutma işi için dakikada 76.000.000 litre nehir, göl ya da deniz suyu kullanır. Bu su, 80 km uzunluğunda borulardan geçer. Suyun, her dakika 20.000.000 litresi geldiği nehir, göl veya denize dönerken, geri kalan 56.000.000 litresi de buhar olarak atmosfere atılır. Soğutma suyu kulesi olmayan 1.000 MW’lık bir reaktörün çok daha fazla suya gereksinimi vardır. Bu miktar, dakikada 2 milyar litreye kadar çıkabilir. Doğaya atılan suyun ve buharın radyoaktivite ile ne kadar kirlendiğini ve bu kirlilik miktarının insan ve doğaya nasıl zarar verdiğini kimse bilmemektedir.
Bazı radyoaktif füzyon gazları, reaktörün soğutma suyundan çıkartılıp, günlerce tanklarda muhafaza edilir. Daha sonra bunlar filtreli bacalardan atılırlar. Bu gazlardan bir kısmı, bekletildikleri tanklardan santral binalarına sızarlar ve periyodik havalandırmalar sırasında, çok erken atmosfere bırakılırlar. Havaya karışan bu gazlar, sadece atmosferi değil, toprağı ve suyu da kirletirler.
Bir nükleer santralın rutin operasyonları sırasında dışarı çıkan radyoaktivite miktarı ölçülmez veya rapor edilmez. Kaldı ki, bir çok küçük kazalar ve bunların yüzünden doğaya sızan radyoaktivite miktarları da çoğu kez açıklanmaz.
Radyoaktif hidrojen (trityum) ve asil gazlardan (kripton, zenon, vb) oluşan bazı reaktör yan ürünleri için sağlıklı ve ekonomik bir filtreleme ve denetim teknolojisi henüz geliştirilmiş değildir. Bazı sıvılar ve gazlar, kısa ömürlü radyoaktif elementlerin parçalanması için tanklarda bekletilirler. Bunların arasında, bu kadar süre içerisinde yok olmayacak kadar uzun yarı-ömürleri olanları da, diğerleri ile birlikte doğaya atılır.
Devletler, kural olarak, “izin verilen” miktarda radyoaktivite içeren suların doğaya atılmasına ses çıkartmazlar. Reaktörlerdeki detektörler de bu “izin verilen” seviyenin üstü için kalibre edilirler. “izin verilen” miktar, asla “zararsız” miktar demek değildir!
Denetim kurulları, reaktör işletmelerinin sunduğu raporlara ve yine bunların yaptığı bilgisayar simülasyonlarına dayanarak denetimlerini yaparlar. Dolayısı ile, çevresel etkilerin önemli bir bölümü gerçek değil, sanaldır.
Reaktör yakıtı üretimi aşamalarının her birinden havaya, suya ve toprağa verilen radyoaktif atıkların miktarları asla bilinmez. Bu yakıt üretimi operasyonları içerisinde, uranyum madeni işletmeleri, cevher kırma tesisleri, kimyasal çevrim, cevher zenginleştirme ve yakıt üretim işletmeleri bulunur. Bunlara bir de nükleer santralın kendisini, radyoaktif atık toplama alanlarını, havuzlarını, atık varillerini eklediğinizde, bu büyük sistemin çevreye verdiği zararı hesaplamanın olanağı yoktur.
Özellikle özelleştirmeler yüzünden artan ekonomik baskılar, masrafların kısılmasını da beraberinde getiriyor. ilk kısıntı kalemleri de, tabii üretim zinciri halkalarında değil, denetim ve emniyet işlemlerinde bulunuyor. Yani işletmeci, üretimi yavaşlatmamak için, emniyet işini ihmal edebiliyor. Tüm dünyada bunun örnekleri çok bol.
Reaktörlerin radyoaktif yan ürünlerinden pek çoğu, çok uzun süreler çevreye radyoaktif partikül ve ışın yaymayı sürdürürler. Radyoaktif bir madde, yarı-ömrünün en az 10 katı bir süre içerisinde radyasyon yaymaya devam eder. Örneğin, iyodin-129’un yarı-ömrü 16 milyon yıl, teknetyum-99’un 211 bin yıl, plutonyum-239’un ise 24 bin yıldır! Zenon-135 gazı, yarı-ömrünü tamamladığında sezyum-135’e dönüşür. Bu yeni oluşum, yani sezyum-135’in yarı-ömrü 2,3 milyon yıldır!
Düşük seviyeli radyasyonların, canlıların dokularında, hücrelerinde ve DNA’ları ile bir çok yaşamsal moleküllerinde hücre ölümleri (apoptosis), genetik mütasyonlar, kanserler, doğum bozuklukları ve üreme, bağışıklılık ve endokrin sistemi dengesizliklerine neden oldukları, artık bilimsel olarak tartışılamayacak şekilde kanıtlanmıştır.
