panteizm

entry78 galeri
    4.
  1. Geniş bir çerçeve içinde ele alındığında, Tanrının dünya ile olan olumlu ve organik ilişkisi bakımından deiz­mi aşan ve Tanrının dünyaya aşkın değil de, içkin olduğunu öne süren Tanrı anlayışı ya da görüşü.

    Panteizm, Tanrının dünyayla ve insanla mekanik ve dışsal bir ilişki içinde olduğunu öne süren deizme dönüşme eğilimi gösterdi­ğine inandığı teizme karşı felsefi ve dini bir tepki olarak gelişmiştir. Buna göre, teizm sonsuzla sonlu olan arasındaki ilişkiyi dışsal ve arızi bir ilişkiye dönüştürdüğü, sonluyu bağımsız, sonsuzu ise sınırlı hale getirdiği, ve insan ruhuyla Tanrı arasında gerçek, derin ve içten bir ilişki ve temasa yer bırakmadığı için, panteizm, sonluyla sonsuz arasında yakın ve özsel bir temas kurmak ve insanı Tanrıya yakınlaştırmak amacıyla, varolan her şeyin bir birlik meyda­na getirdiğini ve her şeyi kapsayan bu birli­ğin tanrısal bir yapıda olduğunu iddia eder. Başka bir deyişle, panteizm, Tanrıyla evre­nin bir ve aynı olduğunu öne sürer, sonlu ve sınırlı dünyanın ezeli-ebedi, sınırsız ve mut­lak Varlık’ın bir parçası, görünüşü ya da te­zahürü olduğunu savunur.

    Panteizmi eleştirenler, söz konusu Tanrı anlayışının aşkınlık fikrini reddetmek sure­tiyle, ateizme yardımcı olduğunu söylemiş­lerdir. Yine, panteizm Tanrı, her şeydedir demek suretiyle, varlık dereceleri arasındaki ayırımı ortadan kaldırdığı, örneğin taşla in­sanı bir tuttuğu gerekçesiyle eleştirilmiştir. Panteizmin, ayrıca sonlu olanla sonsuz ara­sındaki bağlantıyı sağlam bir temele oturta­madığı ve belli bir birliğe ulaşmada başarılı olamadığı söylenmiştir.

    Ve nihayet, panteizmin kötülük proble­mini de daha karmaşık hale getirdiği ifade edilmiştir. Buna göre, panteizm ya kötülüğü kökten yadsımakta, ya da kötü ile iyinin far­kını en aza indirgemektedir. Bundan dolayı da, onun günahı, ahlâki sorumluluğu ve kö­tülükle mücadelenin gereğini açıklayamadı­ğı söylenmiştir.
    8 ...