Sefaradalar Roma surgunu sonrasinda kendini ispanya'da bulmus ve ozellikle emevi araplari ile cok iyi gecinmis ve altin caglarini o zaman yasamis yahudilerdir. 11.yy ve 15.yy lar arasinda ispanyada yasamislardir. Cogu birden fazla dil bilmekteydi ve iskenderiye kutuphanesindeki eserleri arapcaya tercume etmislerdi. Bu bilgilerin getirdigi kutlur sayesinde maymonides, nahmanides gibi cok buyuk bilginler doktorlar ve astronomlar yetismistir. Araplar ve yahudiler halkin kaymak tabakasi iken, hiristiyanlar alt sinif olarak kalmistir.
Katalan krali ferdinand ve castilla kralicesi isabella evlenince hiristiyanlar yonetimi ele gecirmis ve yahudler ve araplara enkizisyon uygulamistir. Bir suru kisi ispanyadan apar topar kacmaz zorunda kalmis yol uzaerinde mallarina el konulmus veya katledilmislerdir. Din degistirenlere ispanyolcada domuz anlamina gelen morano ismi verilmistir.
1492 yilinda osmanli topraklarina kabul edilmistir yahudiler. Ellerinde 5 kurus olmadan, sadece bilgileriyle gelmislerdir. Zaten bolgede yasayan askenaz romanyot ve mizrahiler mevcuttu. Fakat sefaradlar, kabala, talmud vs. gibi yahudi yasalari ve gelenekleriyle ilgili cok daha fazla bilgi ile gelmistir ve cogu osmanlida bulunan yahudi sefaradlarin geleneklerini kendine adet edinmistir.
Bu gun turkiyede yasayan yahudilerin cok buyuk bir cogunlugu sefaraddir. Romanyot hic yoktur. Cumhuriyetin ilanina kadar anadoluda bir kac mizrahi cemaati olmasina ragmen hepsi istanbula goc etmis ve sefarad gelenekleriyle butunlesmistir. Cok kucuk bir askenaz kesim d bulunmaktadir...
Yahudiler sadece Osmanliya gelmemistir, cogu yeni kesvedilen amrika kitasina gitmis ve oraya yerlesmistir. Guney amerikadaki yahudi cemaatlerinin cogu sefaraddir.
Konusulan dil ladino olup, antik ispanyolcanin bir lehcesidir. Turkceden de bir suru kelime almistir.
Ayni zamanda cok basarili ve geleneksel muzik yapan bir grubun adidir...
