sigmund freud'un dinler tarihi hakkındaki tezi insanlığın totem-tabularla başlayan dini öyküsünün çok tanrılı dinlere evrileceği ve zamanla tek tanrılı dinler ile devam edeceğini söyler. inanışlara şekil veren detaylar uhrevi gerçekler değil, insanların tâbi olddukları sosyal ve siyasal sistemlerdir.
gereksizce kısaltılmış, kuru bir açıklama ile, çeteden bozma kavimler halinde yaşayan insanların totem'leri vardır, başka kavimlerle ticaret benzeri yollarla etkin iletişim içine girdikçe totem'ler paylaşılır ve çok tanrılı dini mit'ler oluşur. yaşanılan coğrafya'daki emperyal siyasi iklim zamanla tek tanrılı dinleri doğurmuştur.
tarihte bilinen ilk tek tanrılı din denemesinin, en güçlü emperyal kültür olan mısır'da baş göstermesi teori adına kanıttır. ancak bu ilk tek tanrılı din ibrahimi dinlerin iddia ettiği gibi musevilik değil, firavun akhenaton'un güneş dinidir. yani museviler tarafından değil, mısır'ın hakim gücü tarafından icat edilmiştir. yahudilerin kendi tek tanrılı dinlerini ortaya çıkarmalarını, kendisi de bir yahudi olan freud, akhenaton'un diniyle bir bağ kurarak, kanıtlarıyla açıklar. daha fazla bilgi için (bkz: totem ve tabu) (bkz: musa ve tektanrıcılık)
bu bağlamda bakıldığında islam macerası türkler için, milletler tarihinin emperyal kültürel baskı ile tek tanrılı dönemine geçme vesilesidir. göktanrı dini tek tanrılı olsa dahi, toplumsal olarak sıkı bir organizasyon olamayan ve göçebe kültür gereği görece sığ bir kültüre sahip olan türklerin göktanrı inancı islam karşısında yenilmiştir. ayrıca, türklerde "put" bulunmamasını islami referanslarla açıklamak komiktir. göçebe toplum tonlar ağırlığında putlar inşa etmekten tabii ki uzak olacaktır. türk heykel ve resim sanatının döneme dair gelişmişliğine kısa bir göz atış ve o dönemki başka toplumlarla karşılaştırma (bkz: yunan medeniyeti) konuya dair komik olmayan ciddi bilgiler sunabilir.
islam'ın gelişmesi ve görece emperyal bir kültür halini alması orta doğu'dan orta asya'ya ilerlerken, aksi yönde ilerleyen türk kavimlerine de tutunacak bir dal sunmuştur. türk kültürü, sosyal yapısı, bilgi birikimi, nüfus çoğunluğu gibi onlarca benzer sebepten araplara bölgede üstünlük sağlayabilseyi, belki de bugün araplar göktanrı inancına sahip olacaklardı. konu esasında bu kadar basit, ilmen değil de mit'lerle, gerçeküstü masallarla bakılmadığı sürece.
