tarih, kanla ve hamasetle değil, akılla ve bilimle yazılır. tarihi kanla yazanlar, arkakalarında kalıcı olmayan devletçikler bırakıp tarih sahnesinden çekilirler.
osmanlı, aydınlanma çağını yakalayamamış ve doğu tipi bir imparatorluk olarak gelişen şartlara ayak uyduramamış bir imparatorluktur. sanat ve yönetim yönünden osmanlı şüphesiz iyi örnekler vermiş bir medeniyettir, ama bilim, teknoloji, sanat ve düşünce alanlarında esamesi bile okunmaz. bu nedenle, bu unsurları taşımayan bir medeniyet, tarihin "en büyük" medeniyeti olarak nitelendirilemez. bu gerçeği kavramamız, "muhteşem geçmiş" hayallerinden sıyrılarak geleceğe gerçekçi gözle bakmamızı ve belki de gerçekten tarihin en büyük medeniyetini kurmakta iddia sahibi olmamızı sağlar.
