i.ö. 6500-7000 yıllarından günümüze uzanan ana tanrıça: sümer'lerde marienna, hitit de arinna, mısır da isis, efes'te artemis, italya'da venus, roma da magna mater tanrıçanın aldığı değişik isimlerdir. kollarında bir erkek figüru taşımaktadır. pessinus'taki tapınağı diopates, yani gökten düştüğü ileri sürülen bir meteorittir. toprak-bereket efsanelerinde görülen ölme-dirilme motifleri, kurban kesme törenleri bu gün yaşayan törelerin başka biçimdeki örnekleridir. kybele, meryem ana-isa efsanesinin kaynağıdır.
