Klâsik Türk edebiyatında çeşitli konularda mesneviler yazılmış, bunların içinde aşk mesnevileri önemli bir yer tutmuştur. Leyla ile Mecnun hikâyesi ise, en çok işlenen mesnevi konulan arasında yer almıştır.
Gerek Arap ve iran gerekse Türk edebiyatında en çok işlenen konulardan biri olan Leyla ile Mecnun, hüzünlü bir aşk hikâyesidir.
Bu hikâyenin kahramanların Arap Yarımadası'nda yaşayan gerçek kişiler olduğu görüşü yaygındır. Hikâye, Âmiri kabilesinden Kays bin el Mülevvah adlı bir şairin (Ö. 698) amcasının kızı olan Leyla binti Mehdi bin Sa'd için söylediği aşk şiirleri ile gelişmiş; bu şiirler dilden dile dolaşmış, kısa zamanda Arap Yarımadası'nda yaşayan hikâyeyle beslenerek son şeklini almıştır. Pek çok Arap şairi, Mecnun mahlasını kullanan Kays'ın şiirlerini toplayarak bunlara kendi şiirlerini eklemiş, böylece Arap edebiyatında "Divan-ı Leylî vü Mecnun" adında pek çok eser ortaya konmuştur.
Önce Arap edebiyatında ortaya çıkan Leyla ile Mecnun hikâyesi daha sonra iran ve Türk edebiyatında birçok şair tarafından zenginleştirilerek yeniden yazılmıştır.
iran edebiyatında en başarılı "Leyla ile Mecnun" hikâyesini ilk kez "Nizamî-i Gencevî (Genceli Nizamî)" yazmış, şair bu hikâyeye bazı tasavvufi öğeler ilave etmiştir.
Türk edebiyatında da birçok şair tarafından ele alınmış, ancak en çok beğenilen "Leyla ile Mecnun" hikâyesini Fuzûlî yazmıştır. Fuzûlî, bu mesvisini, Kanûnî'nin Bağdat'ı fethinde görüştüğü Hayali Bey ve Yahya Bey'in tavsiyeleri üzerine kaleme almıştır. Eserini yazarken Iran şairleri, Nizamî ve Hâtifî'den yararlanmakla birlikte, getirdiği yeniliklerle orijinal olmayı başarmıştır.
Fuzulî'nin 3036 beyitten oluşan "Leyla ile Mecnun" mesnevisi klasik mesnevi geleneğine uygun olarak tevhid, münacaat, naat, eserin yazılış sebebi, asıl hikâye gibi bölümlerden oluşur.
Şair, tevhid, münacât ve naat gibi dinî konular içeren şiirler ve Kanuni için söylediği kasidelerden sonra bu eserin yazılış sebebini (Sebeb-i Nazm-ı Kitab) anlatır. Bu bölümde, Kanuni'nin Bağdat'ı fethinde görüştüğü Hayalî Bey ve Yahya Bey'in tavsiyeleri üzerine bu mesneviyi yazdığını belirttikten sonra asıl hikâyeye geçer.
