Konya 13 yy beri ilim sanat ve kültür şehri Konya;nın bereketli toprağında hep güzel insan yetişti ve onların başında Hz. Mevlana. Bu günkü müzenin bulunduğu yer Selçuklu sarayının gül bahçesi idi. Buraya Bahaeddın Velet zamanla külliye haline gelen Mevlevilik dergâhı bir gül bahçesinden yeşerdi.
1274 yılında mimar Tebrizli Bedrebdine yaptırılan fil ayağı denilen dört sütun üzerine yerleştirilen yeşil kubbe ile 25 metre yüksekliğinde dır zamanla yapılan ilavelerle bu günkü halini almıştır.
Mevlevilik dergâhı ile müze 1926 yılında Konya Asarı Atıka müzesi 1954 yılında ise Mevlana müzesi olarak isim aldı.
Müzeye cümle ya da Derviş han kapısından girilir. Diğer kapılar Küstehan kapısı, Celebiyan kapısı Hamüşan kapısı bulunur. Derviş han kapısından girince sağ tarafta Dört sol tarafta on oda bulunur. ondört hücre yani derviş odası bulunur. Bu günkü odalar padişah 3 murat tarafından yapılmıştır. Bu odalardan birisi postışan diğeri ise mesnevıhan olmak üzere orijinal eserler sergilenir. Diğer odalarda ise tarımı halılar önemle eski Türk kumaşlarından yapılmış eserler sergilenir. Müzenin havlusundaki şadırvanı ise Yavuz Sultan Selim yaptırmıştır. Başka bir kösede is hafif şırıltısıyla selsevıl bulunmaktadır.
Mevlevi adaylarının 1001 günlük çile eğitim süresi içerisinde en çok eğitim gorduklerı yemek pişirilen yenilen Mevleviliğe göre insanın pişirildiği yere matbaa denilir. Küçük bir bolümde seki üzerinde saka postu serili bolum vardır mevlevılıge girmek isteyen aday adayı bu saka postu üzerinde 3 gün diz üstü oturur. 3. günün sonunda ayakkabı nın ucu dışarı ise dergâha kabul edilmedin ıcerı doğru ise kabul edildin anlamına geliyor. ikinci kısım ise ahşaptır. Burada sema egıtımı talimleri yapılır. Sema egıtımı ne sema talim çivisi ile beslenir. Canın ayağı yara olmasın pişmesin kolay dönsün diye ayağın altına tuz dökülür. Bu dönüşlerde sağ el yukarı sol el aşağı bunun anlamı ise;
Biz bir vasıtayız Allahtan alırız kula naklederiz; anlamındadır dervişin sıkkesı mezar tası tennuresi kefen hırkası mezar tasına hitap edilir.
Bu odada kuran okunduğu için buraya hücreyi tilavet adı verilmiş. tılavet odasının doğu tarafında adeta bir kitabı andıran gümüş kapı vardır. Bu kapıdan gaçilerek huzur-i pir denklen salona çıkılır. Türbeyi örten 3 kubbe vardır. Bunun biri yeşil kubbe dıger ikisi de Mevlanalın yakınları Mevlevi büyüklerinin bulunduğu kababul aktap;dır.
Müzede toplam 31 kabir vardır. Mevlana nın mezarı mermer sandukası ile salonun gümüş kafesle ayrılan gümüş yükseltinin üzerindedir. Üzerinde kuran ayetleri muhteşem hatla işlenmiş ayetler vardır yanında babası ve oğlu yatmaktadır. Horasan erlerinin sandukaları da müzenin dikkat çeken unsurları;dır. Horasan erlerinin ayak uçlarında bulunan horoz figürlü bakır tas bulunur.
