bir zamanlar emevi, selçuklu, eyyubi, osmanlı vs. devletlerin dünyanın en gelişmiş devletleri olduğu kesin bir gerçektir. bu devletlerin salt islami şeriatla yönetildiği de malum olduğuna göre gelişmişlik-gelişememişlik ayrımının nedenini dinde aramanın başlı başına bir yanılgı olduğu görülecektir.