esasen din kavramı kavmiyetçilik fikrini reddeder ve bunun birlik olma duygusuna zarar verdiğini savunur, bu fikrin alt yapısı da vardır üstelik. hadiseye manevi hassasiyetler üzerinden bakacak olursak, bu hassasiyete sahip biri için, din kavramı ön planda olacaktır. çünkü o olaya etnisite üzerinden bakmayacaktır, dinin bütünleyici ve tek payda da toplayacağı işlevinin olduğunun farkında ise, onun için afrikalı ya da germen olan biri aynıdır.
manevi hassasiyeti olmayanların ise iki yönü olacaktır;
ilk grup hümanizmin etkisiyle, inanmak ya da inanmamak ve ya milliyet üzerinden durumu analiz etmeden, bütünleyici bir anlayışla bakacaktır somut hadiselere.
diğer grup ise - şahsi gözlemimdir- olaya manevi hassasiyeti olmamasından dolayı, sadece milliyet esaslı yaklaşacaktır. misal verilecek olursa ''türkiye, türklerindir, ya sev ya terk et, öz türk olmayanların türk vatanında bir hakkı vardır, o da hizmetçi olmaktır, köle olmaktır.'' tarzı faşizan yaklaşımlardır.
milliyet mi din mi sorusunun aslolan cevabı, insan olma yetisinin sorusunun cevabına paraleldir zannımca. çünkü ne vicdan yeter tek başına ne de akıl, ikiside dengede olmalı ki insan olasın. işte milliyet ve din kavramı, seküler düzen karşısında algılarını değiştirebilir, bu değişim din kavramının özüne ve esasına zarar vermez ve onunla çelişmez.
günümüzde ne din olgusu ne de etnisite olgusu göz ardı edilmemesi gereken bir realitedir. en basidinden sanatsal bir etkinlik olan eurovision yarışmalarında dahi, ülkelerin birbirleriyle olan politik ilişkileri, soy bağı, hatta ve hatta sınır komşusu olup olmamanız bile sizin başarılı olmanızı ve yüksek oylar almanızı etkiliyorken, bu kavramlar göz ardı edilmemelidir.
edit: hani sanat evrenseldi, demek ki değilmiş.
sonuç itibari ile toplumlar için iki kaçınılmaz olan gerçek için şu söylenebilir, din ve milliyet kavramları, geleceği tesis etmede yoğrulmalı ve barıştırılmalıdır.
