hagia mama (ayana) kıyısına yerleşmiş denizci kasabasıdır...
adı yunanca "üç kent" anlamına gelen tripolis' den gelir...
doğu karadeniz sahilinde yaşayan halklardan mossinoikhlerin yerleşim alanıdır.
ancak antik tripolis yerleşiminin asıl kurucusu yunan miletos kenti göçmenleridir.
bir miletos kolonisi olarak doğu karadeniz sahilinin en güzel yerlerinden birine kurulur...
ipekyolunun önemli bir limanı (zefre) haline gelir.
karadeniz tarihinin önemli bir dönemi olan 1204 yılında, komnenonos hanedanının trabzon rum pontus imperatorluğunu kurmasıyla tirebolu bu imperatorluğun bir yerleşim merkezi olarak trabzon imperatorlarının yazları geçirdiği yer olarak kullanılmıştır.
trabzon imparatorlarının yazlık beldesi olan şehir, imparator koyunu koruyan iki kalesiyle de ünlüdür...
fatih sultan mehmed han'ın 1461 yılında trabzon'u (trapezos - trapezus) fethettiğinde tirebolu ve çevresi hala trabzon imparatorluğu' nun bir parçasıydı ve halkı trabzon kilisesine bağlı ortodoks rumlardan oluşuyordu.
tirebolu, oldukça geç olarak, ancak trabzon'un fethinin ardından osmanlı devleti topraklarına katıldı.
halkın bir kısmı kendi isteğiyle islamlaştı ve deniz kıyısında yaşayanlar dağlardaki çepni türkmenlerle genellikle karışmadı.
bunda denizcilik bilmeyen çepnilerin yaylalara yerleşmeyi tercih etmesinin ve güvenlik nedeniyle sahile itibar etmemesinin rolü olmalıdı...
evliya çelebi 1640'da tirebolu'yu trabzon'a bağlı bir nahiye olarak yazar, katib çelebi 1730'da yine trabzon'a bağlı bir kaza olarak belirtir...
yakın zamana kadar tirebolu ve çevresinde rum köyleri bulunmaktaydı. ancak tirebolu ve çevresindeki ortodoks rumlar 1924 mübadelesiyle yunanistana göç ettiler. tirebolu merkezinde yaşayan az sayıda ermeni ise 1915 tehcirinde ilçeden ayrıldı...
doğu karadeniz sahil kasabalarının eski evlerinin mimarisi tirebolu'daki eski evlerde görülebilir. genellikle üç katlı ve ahşap olan bu evler, avlulu bir giriş, geniş ve yüksek tavanlı salonlardan oluşur...
