isimlerin cümle içinde başka kelimelerle ilgi kurmasını sağlayan gramer kategorisidir. isimler, sözcük öbekleri ya da cümle içinde fiillerle, edatlarla ya da başka isimlerle ilişki kurarlar. bu ilişkilerin her birinde isim başka bir hâl alır. Buna da ismin hâlleri denir. bazı dillerde kırka yakın hâl varken türkçe ismin hâlleri bakımından zayıf bir dildir.
ilk ve orta derceli okullarda "ismin beş hâli" olarak öğretilse de aslında türkçe'de ismin hâlleri daha fazladır.
yalın hâl (nominatif)
i hâli (akkuzatif)
e hâli (datif)
de hâli (lokatif)
den hâli (ablatif)
ilgi hâli (genitif)
vasıta hâli (instrumental)
eşitlik hâli (ekvatif)
yön gösterme hâli (direktif)
ilk beşini herkesin bildiğini kabul ederek son dördüne örnek verelim:
-ilgi hâli(genitif): "evin yolu" ifadesindeki "ev" ismi, ilgi hâlindedir.
-vasıta hâli(instrumental): "babamla" film izledik.
-eşitlik hâli(ekvatif): "insanca" yaşam istiyorum.
-yön gösterme hâli(direktif): "içeri", "dışarı", "sonra" örneklerinde görülen bu hâl çok belirgin değildir. çünkü ismin direktif hâlindeki -ari, -eri, -ra, -re ekleri zamanla yapım eki durumuna girmiştir. fakat yine de örneklerdeki "iç, dış ve son" isimleri yön gösterme hâlindedir.
yukarıda sıralanan ismin hâllerinden ilk beşini okula gitmiş herkes bilir. fakat son dördünü, günlük dilde kullanıyor olmamıza rağmen, ismin hâli olarak bilmeyiz. Nedeni ilkokul ya da lisede öğretilmemesidir. Ancak filoloji bölümlerinde öğrenilir.
