1972 yapımı luis bunuel filmi. bunuel bu filmde tıpkı el angel exterminador' da olduğu gibi bir yapamamanın filmini çekmiştir. tabi yine bunuel üçlüsü başrolde. fakat bu sefer yardımcı oyuncular da var. ordu, polis gibi egemen güçler de kullanılarak hicvedilmiş.
---olası spoiler ibaresi---
filmde rüya sekansları bolca yer alır ve ikinci yarısından sonra rüya gerçek içiçe geçer(inception' da bu filme bir öykünme olabilir mi? yok artık). bu şekilde film tek bir gerçeklik katmanında dolayısıyla çizgisel bir kurguda ilerlemez. tabi bunuel gibi sürrealizm ustası birinden de reel bir kurgu beklemek hata olurdu. bunuel bu şekilde aynı karakterleri tekrar tekrar eğip bükerek hıncını çıkartır resmen.
film boyunca sıkılmasanız da olayları bir mantık eksenine oturtmaya çalışırsınız. oysa ki bu film tamamen bir sembolizm dehasının ürünüdür. yani izlediğiniz her şey belli kalıp, tabu yada totemlerin yansımalarıdır.
el angel exterminador' da bir türlü salondan çıkamayan küçük burjuva grubu bu filmde bir türlü yemek yiyemez. her seferinde bir aksilik olur ve masaya defalarca oturulmasına rağmen bir türlü yemek safhasına geçemezler. seyirci burada her seferinde olmasını bekler. çünkü seyirci açtır ve bunuel burada seyirciye de aslında sadece istediklerini almayı bekleyen bir güruh olduklarını anlatır.
filmin ünlü asfaltta yürüme sahnesi dahiyanedir. yada ben bu herifi gerçekten seviyorum da bana herşeyi süper geliyor bilmiyorum. bu kadar sade bir sahne planından bu kadar güzel bir görsellik ve onlarca anlam çıkarılabiliyor. film boyunca bir kaç kez tekrarlanan bu sahne en genel tasviri ile boş amaçsız burjuvanın aslında yürüyor görünsede hiç bir yere gitmediğini ve o asfalt yolda hiç iz bırakamadığını gösteriyor. yani istedikleri kadar soylu yaşasınlar hiçbir iz bırakamazlar, bizi en azından burada sikemezler diyor don luis.
en orijinal olaylardan biri de albayın evindeki yemek salonunun birden tiyatro sahnesine dönüşmesi. bu harika çekimde soylu grubumuzun filmi izleyenleri(yani bizi) görseler ne tepki vereceklerini görüyoruz. o yıllardaki bir filmi bile interaktif gibi sunabilecek bir dahi luis bunuel. ayrıca aynı sahnede bilinçdışının büyük korkularından sayılan konuşamama, söyleyeceklerini unutma metaforu da sığdırılmış.
dini kısmında ise piskopos bahçıvan kıyafeti giyer ve burjuvazinin hizmetçisi olur. onu bahçıvan kılığında görünce köpek muamelesi yapan aristokratlar rahip kılığında geldiğinde elini öperler. yani bu toplumun üst kesiminde bulunan kişiler sadece kıyafete/statüye önem veren ahmaklardır. bu ahmakların ayak işlerini de din yapar. alegoriye bakar mısınız?
hikayeyi geleneksel kurgu ve zaman akışı içinde bekleyen izleyiciyi bunuel kesik planlar ve alakasız imgeler ile ters yüz eder. hiç ummadığınız anda bir askerin rüyası karışır yada hizmetçi kız 24 gösterdiği halde 52 yaşında olduğunu söyler. bunlar tabi filmin sembolik yapıda olduğunu göstermek ve de seyirciyi gerçekten koparmak için yapılan zekice hamlelerdir.
tabi bir de gereksiz bulduğu bürokratik yerlerde aniden iki uçak üstüste geçer yada birden daktilolar patlama yaşar. hep olayı çözmeye çalışan izleyiciye bazen cevaplar değil sessizlik gerekir.
filmdeki son planda ise seyircinin film boyunca beklediği olur. tüm film boyunca bu küçük ve hiçbir işe yaramayan gruba sinir olursunuz. ve en sonunda bunuel hepsini sebep göstermeden öldürür. tabi masanın altına saklanıp ölmeden önce kuzu etine saldıran don raphael boş kafalı burjuvazinin ''ekmek bulamazlarsa pasta yesinler'' diyebilecek gerçek aptallar olduğunu bir kez daha gösterir. ve hoop. bunu da rüya çıkararak bunuel seyircinin haklı küfürlerini alır.
son yol sahnesi ile yine anlarız ki grubumuz yine bir yemeğe gitmektedir. yine hiç birşey olmayacaktır ve onlar hayatta hiçbirşey yapmadan hiçbir işi olmadan ve yürüdüğü asfaltta hiç bir iz bırakmayan birer sümüklü böcekten ibarettir. bravo. ole luis! daha ne diyelim...
---olası spoiler ibaresi bitti---
türkçeye ''burjuvazinin gizli çekiciliği'' olarak çevirilen bunuel harikası. zaten en iyi yabancı film oscarı dahil pek çok ödül almıştır. el angel exterminador' u seven bu filme de bayılır.
