şimdi ahlak'ın zihinlerde uyandırdığı "dini" vurgunun sebeplerinin ne olduğu pek de önemli değil galiba.
fakat bir kavramın sadece ve salt ismine sahip çıkmanın pek bir anlamını göremediğimi söylemeliyim.
aslında bunu derken şunu kastediyorum, ahlak diye bir şey var.
şu anda ahlak diyince zihinlerde canlanan şeyin ne olduğu ahlakın "aslında" ne olduğundan çok daha önemlidir.
çünkü, ahlak'ın "aslında" ne olduğuna da, o "aslında" anının tarihsel koşulları karar verir; yahut, o "aslındaya" referans verdiğimiz düşün insanlarının yine günleri koşullarınca şekillenmekten başka çaresi olmayan düşünceleri. bu durumda da, ahlak kavramının "aslında" ne olduğu ile ilgilenmek bana, metafiziğin krizi gibi geliyor.
sanki, ortodoks ahlakçılık gibi geliyor, nominalizm gibi geliyor. bunun sebebini de kavramak çok zor olmasa gerek; aslında marx'ın dedikleri tamamen doğruydu şu kriz zamanları bir geçsin o zaman teori gerçeği karşılıyor olacak diye solun ikiyüz yılının harcandığını bile bile tutup da bunun çok benzeri bir şeyi anlamsız bir metafizik ortodoksi ile yapmak anlamsızlığın daniskası olmuyor mu? ahlak kelimesine bunca mı ihtiyacımız var? anlamıyorum ki, o yan yana gelen beş harfe bu denli mi muhtacız şimdi biz? iki insanın bir araya geldiği ve etkileşime geçtiği yerde hangi evrensel ilkeye referans veren bir "ahlak" oluşacak. ahlakın o "aslında" olduğu şeye verilen referans hangi mutlak, ideal ilkeye dayanacak onu anlamıyorum. o mutlak/ideal ilke neden tarihten ve toplumsal koşullardan bağımsız olacak? ya da toplumsal koşullar ve tarihten bağımsız bir ilke nasıl mevcut olabilir?
insanlar arası etkileşimin olduğu yerde bir şey elbette vardır. ama bu ahlak olmamalı, çünkü ahlakın kelime olarak şu anda işaret ettiği metin; üzerine konuşabileceğimiz bir metin değil. gelin insanlar arası etkileşim felsefesi diyelim, başka bir şey diyelim. mutlakçılığa, idealizme batmadan da insanlar arası etkileşimin nasıl olacağına dair birşeyler diyebiliriz sanki? isme bu kadar takılmayalım. ahlak yalan yeaa ne kadar ergen isyanıysa, ahlakı onun şimdiki anlamını üretenlere, mini etek giymeyi tecavüze sebep sayacaklara bırakmamalıyız niye bırakıyoruz da bir sorunsal...
